1
00:00:02,767 --> 00:00:06,232
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

2
00:00:06,233 --> 00:00:18,499
IV: Czyli mówi żebyśmy krótko zaczęli tam, gdzie Pan skończył, bo tutaj kasetę żeśmy zmienili. Pan powiedział, o tym torfie, że od tego zaczniemy jeszcze raz.

3
00:00:18,500 --> 00:00:23,932
Jak się Pan może cofnąć do tej opowieści z tym torfem, żeście pili tą wodę z tego torfu.

4
00:00:23,933 --> 00:00:25,299
ZS: Proszę głośniej, bo nie słyszę.

5
00:00:25,300 --> 00:00:31,932
IV: Jak się Pan może cofnąć do tej opowieści, bo żeśmy teraz stracili parę zdań na zmianę kasety.

6
00:00:31,933 --> 00:00:38,999
IV: Jak Pan mówił, że wyście pili tą wodę z tej ziemi z tego torfu i i potem jak Pan jeszcze raz może zacząć opowiadać.

7
00:00:39,000 --> 00:00:41,266
ZS: Ale kończyć na .. skończyłem na tym, że myśmy pili tą wodę, tak?

8
00:00:41,267 --> 00:00:42,199
IV: Tak, tak.

9
00:00:42,200 --> 00:00:43,066
ZS: I to już tego nie powtarzać?

10
00:00:43,067 --> 00:00:45,699
IV: Powtarzać. Od tego czasu, jak żeście pili wodę.

11
00:00:45,700 --> 00:00:54,466
ZS: No, więc w momencie jak nas już pro..pro.. prowadzono piechotą cały czas powiedzmy do tego, nie jestem pewien, czy poprawnie mówię Schmiedeberg, ale tak chyba było,

12
00:00:54,467 --> 00:01:05,532
to było jakieś tam komando, to prawda jest taka, że większość padało tych z bra z sytuacji braku jedzenia i braku napoju,

13
00:01:05,533 --> 00:01:13,766
i te organizmy były słabe i to były takie momenty, że byli dobijani też, prawda że. Bo nie byli w stanie żeby w czymś wieźć.

14
00:01:13,767 --> 00:01:23,266
Bo to wszystko szło na nogach, a zresztą ci ci ci pile.. prowadzący, bo ci wojskowi, ci star starsi to też byli już tacy trochę zmęczeni, to,

15
00:01:23,267 --> 00:01:34,899
że to odbywało się dwa razy wolniej jak poprzednio, jak prowadzili ci sprawni działający o wolność Europy niemieckie SS praktycznie czy tam inne.

16
00:01:34,900 --> 00:01:43,699
Tak że to już tak było traktowanie było powiedziałbym łagodniejsze, ale też bywały takie przypadki, że tam dwóch, czy trzech takich było asów,

17
00:01:43,700 --> 00:01:55,599
tych Niemczaków, którzy wykorzystywali takie sytuacje i na przykład zdarzało się, że jak padł ktoś, to sobie wziął tym karabinem trzy stuknął trzy ze trzy razy w głowę i zostawiali tak.

18
00:01:55,600 --> 00:02:07,066
I to później widocznie nie wiem jak, kto kto.. co spro.. …zb.. zbierali to jacyś zorganizowani z grupy tej powiedzmy nadzoru czy cz czy

19
00:02:07,067 --> 00:02:26,832
czy to obciążali na danym terenie poszczególnych tam tych Niemców, co mieszkali, bo to później było wszystko likwidowane. Znaczy z opowiadania to wiemy, bo tam się nie wracało.

20
00:02:26,833 --> 00:02:38,132
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

21
00:02:38,133 --> 00:04:50,099
ZS: {Atmet tief durch und reibt sich die Augen und das Gesicht}

22
00:04:50,100 --> 00:04:55,266
IV: Czyli co.. Mówiliśmy właśnie o Schmiedeberg.. Jak się nazywał ten nowy obóz? Schmiedeberg?

23
00:04:55,267 --> 00:05:02,866
ZS: Właśnie nie pamiętam dokładnie. Chyba Schmiedeberg, ale nie kojarzę sobie. W domu to mam zapisane nawet. Ale nie kojarzyłem sobie że...

24
00:05:02,867 --> 00:05:06,732
IV: Proszę powiedzieć, jakie tam były warunki, jaki był pierwszy dzień, jak żeście się tam pojawili..

25
00:05:06,733 --> 00:05:19,299
ZS: To już był taki, jeśli chodzi o ten Schmiedeberg, to już był taki, ja wiem, można powiedzieć, to nie był taki taki on ścisłym, koncentracyjnym obozem, tylko takim roboczym, zabezpieczającym.

26
00:05:19,300 --> 00:05:32,932
Taki też zależy od tego jak się trafiłona jakąś służbę tych Niemców. Bo inni byli tacy którzy powiedzmy korzystali z tego, i też lubili się te znęcanie się jakieś tak przy każdej okazji, żeby to ukrócić.

27
00:05:32,933 --> 00:05:41,632
Ale już było były takie można by powiedzieć luźniejsze układy, bo już były te te te to już był ten okres,

28
00:05:41,633 --> 00:05:48,966
kiedy już słychać było tą armię powiedzmy wojskową, było krossy, te tych strzelaniny tym wszystkim.

29
00:05:48,967 --> 00:06:00,566
Tak że jak już byliśmy w tym Schmiedebergu, to już krótko i  czasami – ale było już z daleka, parę dni było. Bo tam byłem chyba no nie wiem, ze..

30
00:06:00,567 --> 00:06:09,599
To znaczy byłem, byłem, nasz nasz ewakuowano od momentu jak już było w słychać w Pradze te strzały i ten okres zbliżającej się Armii Rosyjskiej.

31
00:06:09,600 --> 00:06:18,432
No to potem nie wiem jak było, miesiąc czy ile tak..  czy dwa miesiące jeszcze jak byłem tam w tym tym takie ta...

32
00:06:18,433 --> 00:06:32,866
To były warunki takie były zupełnie, no.. Podłoga bez tych..n... bez warunków, bez jakiegoś tam.. poduszki i jak to się mówi przykrycia, bo to już było takie zbieranie tych od od odrzutowych takich,

33
00:06:32,867 --> 00:06:41,999
których z tych innych obozów przesyłano. Ciasno było, z jedzeniem było słabo, czasami było, że jednego dnia nic nie nie było.

34
00:06:42,000 --> 00:06:54,632
Już takie były, że że fizycznie  siadali to w oczach pozostałe pozostali więźniowie ze względu na warunki organizmu, na braki tych, do tego.

35
00:06:54,633 --> 00:07:04,432
Bo przecież jakby Pani popatrzyła, jak nieraz niektórzy to jedli trawę, te inne rzeczy, które po prostu potem to ich kończyło.

36
00:07:04,433 --> 00:07:10,866
Bo to był tyfus czy tam różne rzeczy, tak, powiedzmy w takim układzie, że jak stwierdzono, że właśnie ma taki objawy typu takiego,

37
00:07:10,867 --> 00:07:18,732
to do innej grupy to wszystko szło i tam już korkowali sobie spokojnie z dnia na dzień, powiedzmy. Jeden pobył tydzień, drugi pobył dłużej.

38
00:07:18,733 --> 00:07:27,499
Tak taka była sytuacja już wykończeniowa, powiedzmy. Tylko nie fizyczna taka jak to było w tych początki, co mówiłem.

39
00:07:27,500 --> 00:07:35,966
Tylko taka już bo to to właściwie nie nadawał się nawet do kopnięcia, bo przewrócił się od razu bez żadnego problemu ...

40
00:07:35,967 --> 00:07:45,599
Ja ja to jak już mówiłem,  ja ważyłem 26 kilo jak wróciłem z obozu. 16-letni chopak. To już była taka waga strasznie słabiutka.

41
00:07:45,600 --> 00:07:51,266
Ja już tak patrząc na siebie, to liczyłem że jeszcze może by wytrzymałbym do 2 tygodni nie dłużej.

42
00:07:51,267 --> 00:08:03,066
Już byłem taki już byłem taki słaby. Już byłem taki taki taki (???) zaliczony do tej grupy wykończeniowej byłem, powiedziałbym, no.

43
00:08:03,067 --> 00:08:54,566
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

44
00:08:54,567 --> 00:09:23,166
ZS: {reibt sich die Augen und die Nase}.

45
00:09:23,167 --> 00:09:36,232
MA: Woher bekamen sie die Informationen, dass das Kriegsende bevor stand, dass Prag befreit war? Wer hat die Informationen vermittelt?

46
00:09:36,233 --> 00:09:41,866
Haben es die Deutschen vielleicht sogar erzählt? Und die Frage, wie es jetzt dann weiter geht?

47
00:09:41,867 --> 00:09:47,032
IV: Czyli powiedział Pan, że wiedzieliście już, że Praga była wyzwalana, słyszeliście front, mieliście..

48
00:09:47,033 --> 00:09:54,032
ZS: Słychać było już powiedzmy tak, słychać było już te działalności tych ostrzałów z dalsza z dala tak.

49
00:09:54,033 --> 00:10:00,366
IV: Czy mieliście konkretne informacje, nie wiem, od Niemców, od innych więźniów, że front się zbliża, że.. 

50
00:10:00,367 --> 00:10:11,266
ZS: No to już tak było, bo ja już nie pamiętam, ale ale informacje takie były, że to właśnie już Rosjanie następują i dlatego już te wszystkie ruchy takie były trochę.

51
00:10:11,267 --> 00:10:20,466
I może były i może było mniej tego zainteresowania tymi więźniami, w sensie takiego pyy pp prywatnego znęcania się,

52
00:10:20,467 --> 00:10:32,266
jak to.. bo były takie grupy tych tych wojskowych niemieckich, którzy się tym zajmowali, którzy to robili sobie dla rozrywki, dla przyjemności. Powiedzmy jakimś tam różnymi okazjami to tego.

53
00:10:32,267 --> 00:10:42,932
A to oni już byli trochu, możliwe że wystraszeni nawet. Bo to już jednak było ostrzał słychać  no ten zbliżającą się ta jak to nazywali Czerwona Armię,

54
00:10:42,933 --> 00:10:49,566
tak że że że to mogło mieć wpływ na to. Nas już ucieszyło, że ten te że te słychać.

55
00:10:49,567 --> 00:10:59,399
Mieliśmy nadzieję, że jeszcze jak powiedzmy te dwa tygodnie pociągnę, to może się może załapię na to, że jeszcze przywitam się z tymi wyzwoli... wyzwolicielami, no.

56
00:10:59,400 --> 00:11:09,799
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

57
00:11:09,800 --> 00:11:39,266
ZS: {fasst sich an der Nase, atmet tief ein}.

58
00:11:39,267 --> 00:12:07,032
{kratzt sich am Ohr}.

59
00:12:07,033 --> 00:12:11,132
MA: (???) Wann und wie kam dann die Befreiung wirklich?

60
00:12:11,133 --> 00:12:14,632
IV: Może Pan teraz określić dzień dzień wyzwolenia?

61
00:12:14,633 --> 00:12:16,232
ZS: {schüttelt den Kopf}.

62
00:12:16,233 --> 00:12:27,866
Ale to, ale to już było po zakończeniu, po zakończeniu.. znaczy z informacji, jaką mieliśmy, że już się już się skończyła wojna. To znaczy że już..

63
00:12:27,867 --> 00:12:28,599
IV: Czyli żeście już wiedzieli?

64
00:12:28,600 --> 00:12:38,999
ZS: Tak, tak, yy jako... Bo wtedy to już dwa dni byliśmy sami w tym yyy miejscu. I żeśmy nie widzieli tam, jakiś to się widziało wojskowego,

65
00:12:39,000 --> 00:12:49,566
tego mówię mówię Niemca, ale to już takie sporadyczne były. Jakieś takie traktowanie zupełnie było takie na luzie byli. Bardziej byli oni zajęci oni sobą jak już więźniami.

66
00:12:49,567 --> 00:13:01,932
Z tym że no pilnowali to w sensie takim, żeby to nie rozpuścić na samowolę na ten. Bo były przypadki, że tam się gdzieś tam dostał jakiś który i któregoś tam więc z tych Niemców tam trochę poturbowali,

67
00:13:01,933 --> 00:13:07,866
to powiedzmy nie zabili, ale ale fizycznie były takie różne, drobne, ale to drobne były rzeczy.

68
00:13:07,867 --> 00:13:18,332
Ja przepraszam, że ja tak mówię. Ale, bo ja mogę pewne rzeczy niedokładnie powiedzieć, bo to już, to już przecież 60 lat temu było prawda czy więcej.

69
00:13:18,333 --> 00:13:31,166
Ale niektóre rzeczy tak teraz, zacząłem temat rozmawiać, to mi się przypominają, ja to już zaczynam widzieć, jak to były te niektóre ciężkie, ciężkie patrzenie na tą sytuację.

70
00:13:31,167 --> 00:14:24,832
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

71
00:14:24,833 --> 00:14:31,699
MA: Wann haben sie dann zum ersten Mal fremde Soldaten gesehen? Sind die deutschen Bewacher weggelaufen?

72
00:14:31,700 --> 00:14:39,899
Wurde das Lager übergeben? Es gab ja sicher eine konkrete Situation?

73
00:14:39,900 --> 00:14:44,632
IV: Ale proszę powiedzieć, byli ci niemieccy żołnierze, i co potem przyszli inni?

74
00:14:44,633 --> 00:14:52,132
ZS: Proszę Panią. W momencie jak to się działo, bo to już było pier.. pierwsze takie te strzelanie, strzały. W momencie było tak, że jak ja pamiętam,

75
00:14:52,133 --> 00:15:02,932
że ja, pierwszy dzień jak się ocknąłem, iii bo normalnie to bar... wstawaliśmy bardzo wcześnie do tego apelu jak to się mówi do tego. Cisza była.

76
00:15:02,933 --> 00:15:08,299
Nikt nie działał. Nic się nie działo. Zaczęliśmy wyglądać, powiedzmy w zależności od tego gdzie kto był, czy na parterze czy,

77
00:15:08,300 --> 00:15:19,932
bo były, tam były budynki piętrowe, dwupiętrowe chyba nawet były. Że cisza była, nic się nie działo, strzały ucichły i wyglądaliśmy i mówimy, nie ma Niemców,

78
00:15:19,933 --> 00:15:34,132
nie ma tych tych tych powiedzmy noo pilnujących nas i właściwie jak to się skończyło, tośmy się dowiedzieli, że dzień przedtem skończyła się znaczy ta wojna niemiecko-rosyjska.

79
00:15:34,133 --> 00:15:36,732
IV: Czyli żadnego obcego żołnierza żeście nie widzieli?

80
00:15:36,733 --> 00:15:47,699
ZS: Tak że że... to znaczy może jakieś tam ruchy były, ale to już były ty nie typu jakiegoś powiedzmy z silnym przygotowaniem do użycia broni, czy coś,

81
00:15:47,700 --> 00:15:54,499
tylko to już było takie ruchy tych tych żołnierzy z daleka, powiedzmy.

82
00:15:54,500 --> 00:16:01,032
IV: Ale obcy żołnierze nie wyzwolili żadni tego obozu. Rosjanie nie byli, czy Amerykanie. Kto wyzwolił, nikt nie wyzwolił?

83
00:16:01,033 --> 00:16:14,099
ZS: Proszę Panią. Ja widziałem i takich i takich. Ale nie pamiętam w tej chwili, bo to by by by.. byli było było byli mundurowi, którzy żyli już powiedzmy jakiś czas na

84
00:16:14,100 --> 00:16:24,166
jak to mówią na na świeżym powietrzu, więc oni i te nawet niektórych dystynkcji nie było specjalnie widać. Bo to oni wybrudzone, bo tego..

85
00:16:24,167 --> 00:16:35,332
Oni też już tak żyli w zależności od tego, gdzie mógł i w szopie czy gdzie, czy tego. Tak, że to już nie było taką pokazową powiedzmy armią,

86
00:16:35,333 --> 00:16:45,732
którą bo nawet by z chęcią się  na zdjęcie wzięło. Bo to też trzeba się było przyjrzeć, czy to wojskowy czy nie, bo też każdy był taki zmęczony.

87
00:16:45,733 --> 00:16:54,066
Ale, ale ale powiedzmy moment wyzwolenia, nie było żadnego zagrożenia już, naczy nie widzieliśmy już ani jednego Niemca.

88
00:16:54,067 --> 00:17:45,866
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

89
00:17:45,867 --> 00:17:51,666
MA: Wie ging es dann weiter? Wie waren sie befreit, was haben sie dann gemacht?

90
00:17:51,667 --> 00:17:57,432
IV: Jak Pan już wiedział, że Pan jest wyzwolony, że wojna się skończyła, co Pan zrobił, jak się dalej potoczyło?

91
00:17:57,433 --> 00:18:05,966
ZS: No więc proszę Panią, myśmy tak, jak się ocknęli, tak my wychodziliśmy, to się okazało że już dzień wcześniej, cześć tych więźniów sprytniejszych,

92
00:18:05,967 --> 00:18:13,332
coś zobaczyli, że oni pouciekali, ci Niemcy, to już się powydostawali poza ten teren. A tylko pozostali ci, co na nie wiedzieli tego.

93
00:18:13,333 --> 00:18:20,299
Bo powiedziałbym może fizycznie już mniej byli sprawni, już nie tacy to tego no i nie patrzący na bieżąco na te sprawy.

94
00:18:20,300 --> 00:18:27,466
Ale to już jak myśmy prze.. wychodzili z tego obozu, to myśmy tylko bokiem patrzyli, czy nie tego nie ma Niemca nie będzie.

95
00:18:27,467 --> 00:18:34,499
Czy jak jakie...(???) i właściwie się nie nie spotkało już w mundurze jakimś tam, może jakoś tam z daleka, ale to wyjątkowo, to to..

96
00:18:34,500 --> 00:18:41,432
Raczej raczej powiedziałbym, że oni yyy po zakończeniu tego, zaczęli tam znikać stamtąd zupełnie.

97
00:18:41,433 --> 00:18:42,966
IV: Co Pan zrobił, gdzie Pan poszedł?

98
00:18:42,967 --> 00:18:52,332
ZS: No więc proszę Panią.. zaraz się zabrałem za razem tam z dwoma czy trzema ko.. drugimi, że tak powiem, co byli sprawniejsi. I już myśmy jakiś czas szli piechotą.

99
00:18:52,333 --> 00:19:00,532
Później jeszcze żeśmy zorganizowali dwa rowery, gdzieś tam po drodze. Potem tam jeszcze jakąś furmanką taką, żeśmy kawałek tam jechali.

100
00:19:00,533 --> 00:19:05,666
No, bo to trzeba było zostawić, bo konia trzeba było na nakarmić, na tego.. jakiegoś tam takiego zostawionego przez tych,

101
00:19:05,667 --> 00:19:18,632
bo byli tam przecież i niemieccy, na tym terenie byli ci ci ci.. yyy gospodarze, prawda, tego. No i tak to doszedłem piechotką doszedłem aż proszę Panią przez Wrocław do Opola.

102
00:19:18,633 --> 00:19:31,332
I w Opolu dopiero wsiedliśmy w pociągi, wte.. rożne takie okazyjne co były. I wtedy już się wracało, bo wtedy nam..

103
00:19:31,333 --> 00:19:36,499
Bo to jeszcze nie prosto do Warszawy, tylko chyba przez Szczecin, to już nie pamiętam dokładnie.

104
00:19:36,500 --> 00:19:51,532
I tam nam wystawiali, do dzisiaj mam tą kartę powrotu z obo.. obozowego, tak to.. Wystawiał nam Czerwony Krzyż takie te z wypisem, prawda z numerem z numerem tym obozowym

105
00:19:51,533 --> 00:20:00,599
i te ze zdjęciem chyba to było to z ostrzyżoną główką z takim nie nie chłopaczkiem malutkim i ten.

106
00:20:00,600 --> 00:20:11,732
No ale to już były takie powiedziałbym no niekłopotliwe sytuacje w sensie  w sensie taki.. takiego strachu, takiej obawy.

107
00:20:11,733 --> 00:20:19,666
No i już były organizowane przez Czerwony Krzyż miejsca, gdzie dokarmiali, gdzie już powiedzmy tam coś jakieś kanapki

108
00:20:19,667 --> 00:20:26,766
czy jakieś tam jakoś kuchnię tam prowadzono w różen tam... jakieś tam porzuconej szkole czy gdzieś.

109
00:20:26,767 --> 00:20:38,899
Także już... No i wydali mnie też na przykład wydali takie zaświadczenie na podstawie mojej wypowiedzi. Na na do dziś mam w domu taką kartkę wielkości, pół..

110
00:20:38,900 --> 00:20:48,666
mniejsza jak zeszyt czy takie to.. te ne.. i tam wypisane to powiedzmy ten, to co ja mówiłem i mniej więcej to to co tam się działo. Tak to taki był powrót.

111
00:20:48,667 --> 00:20:57,432
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

112
00:20:57,433 --> 00:22:22,099
ZS: {Reibt sich am Gesicht}.

113
00:22:22,100 --> 00:22:35,032
MA: Er war praktisch so gesund, dass er das mitmachen konnte noch mit dem wenigen Essen. Und von Szczecin ging es wohin weiter…

114
00:22:35,033 --> 00:22:36,899
IV: I teraz tak: a w Szczecinie żeście zostali...(???)

115
00:22:36,900 --> 00:22:43,132
ZS: Proszę Panią. Ja bym może to jeszcze sprostował trochę. Bo ja tutaj prze prze przeleciałem w formie kierunkowym.

116
00:22:43,133 --> 00:22:52,632
Bo o ile ja sobie przypominam, to nasze zatrzymanie się było tej tego pierwszego samodzielnego działania i prze..przemieszczanie się

117
00:22:52,633 --> 00:23:08,166
to chyba był to chyba był Stary Stary Starogard, nie Stargard, nie..Stargard Gdański tylko jak to teraz się nazywało, ojej, zapomniałem.

118
00:23:08,167 --> 00:23:14,132
Takie duże miasto, ostatni powiat przed przed Szczecinem. Jak się szło od tej strony..

119
00:23:14,133 --> 00:23:15,499
IV: No nie ważne.. Ale gdzieś (???) był Starogard (???)

120
00:23:15,500 --> 00:23:26,866
ZS: Starogard, Stargard czy coś... może tak. I tam już właśnie była tam była zorganizowana ta pomoc pierwsza dla tych właśnie uciekających powracających z Niemiec.

121
00:23:26,867 --> 00:23:39,299
I chyba ten z tym Stargard był tym ostatnim etapem takiego sa  samodzielnego powiedzmy yyy no spopr..jakiegoś tak.. powiedzmy  jakiegoś ukształtowania sobie tych tego powrotu.

122
00:23:39,300 --> 00:23:55,166
Bo tak się rożnie i jakaś furmanką jechało, i pamiętam, proszę Panią do tak do do do nie do Opola, to żeśmy się dostawali różnymi sposobami.

123
00:23:55,167 --> 00:24:06,532
Nawet były były furmanki tych różnych wracających, co uciekali, tych wiejskich ze wsi ludzi. I później żeśmy tam czasami się zorganizowali w taką grupę kilkuosobową

124
00:24:06,533 --> 00:24:17,166
i zabieraliśmy Niemcom, jak żeśmy trafili, tam jadących konni, konni czy tam furmanką, czy rowerami, czy.. żeśmy bo..bo nie było tego... Ale to już było po paru dniach.

125
00:24:17,167 --> 00:24:24,666
Bo to tak się człowiek ciągnął do tego. A już od tego momentu jak dostałem się do tego, to już było w Stargardzie Gdańskim to było ten ostatni mój etap,

126
00:24:24,667 --> 00:24:31,832
ale to już nie umiem w tej chwili powiedzieć. Ale jak mówiliśmy kierunkowo, to mówiliśmy to o Szczecinie, że Szczecin tam..

127
00:24:31,833 --> 00:24:38,599
Ale ty.. nie nie byłbym w stanie teraz potwierdzić na pewno tak, czy Stargard był ostatnim etapem.

128
00:24:38,600 --> 00:24:49,766
I stamtąd już pociągiem do Warszawy, tak i.. w Opolu żeśmy. Dobrze mówię? W Opolu chyba. Już mi jakoś, już nie pamiętam.

129
00:24:49,767 --> 00:24:52,332
IV: Ale do Warszawy?

130
00:24:52,333 --> 00:24:58,666
ZS: Już do samego..już do samej Warszawy, żeśmy.. no może może było jakieś zatrzymanie po drodze. Już nie kojarzę sobie, bo to przecież te składy pociągów

131
00:24:58,667 --> 00:25:10,166
to były takie towarowe i odkryte bez dachu, takie te różne, także to się tymi różnymi tymi korzystało, ale są pewne rzeczy, które mi się za za zacierają.

132
00:25:10,167 --> 00:25:17,632
Ale będę opowiadał. Bo jutro mi się przypomni, że to nie jechałem w lewo, tylko jechałem w prawo. No bo tak może być.

133
00:25:17,633 --> 00:25:34,099
No to już te jednak 60 lat temu, to jest więcej jak 60 lat temu. Przecież to było w 1945, 1944-tym roku, to proszę Pani, to było dokładnie, 60.. 66 lat temu no.

134
00:25:34,100 --> 00:25:35,832
IV: (???)

135
00:25:35,833 --> 00:25:43,032
ZS: Tak, że przepraszam, że powiedziałem, bo nie chciałbym być potraktowany, ze ja tutaj fantazjuję. Ale z głową ja mam kłopoty.

136
00:25:43,033 --> 00:26:32,032
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

137
00:26:32,033 --> 00:26:46,732
MA: Was war in dieser Zeit, wo er untergebracht war in dem Lager, die schlimmste Erfahrung und warum, glauben Sie, dass Sie überlebt haben?

138
00:26:46,733 --> 00:26:53,899
ZS: Bo ja proszę Panią, żebym lepiej pamiętał, to bym mógł więcej powiedzieć, ale mnie to pewne rzeczy mi uciekają.

139
00:26:53,900 --> 00:27:01,399
IV: Ale to nie musi być tak dokładnie. Niech Pan teraz powie jeszcze. Z tych wszystkich wydarzeń, które Pan pamięta z obozu,

140
00:27:01,400 --> 00:27:06,266
co był.. co się Panu wydaje najgorsze i dlaczego właśnie Pan myśli, że Pan przeżył?

141
00:27:06,267 --> 00:27:15,999
ZS: Proszę Panią. Ja, mnie trudno powiedzieć, ja tak w grupie, starałem nie nie wychylać się za mocno, żeby nic nie zarobić dodatkowo.

142
00:27:16,000 --> 00:27:23,099
A byłem yy miałem o tyle plus, że byłem małym chłopaczkiem, ja wzrostem byłem bardzo malutki.

143
00:27:23,100 --> 00:27:37,299
Ja ja dopiero podrosłem chyba po 2 latach po powrocie już do do do do domowego układu. Ja byłem taki malutki, że byłem taki niepodejrzliwy taki byłem taki, taki taki.

144
00:27:37,300 --> 00:27:42,799
Dość szybki, itd. Ale tak niektórych szczegółów, to mi trudno spamiętać. Ja, na przykład żebym wiedział,

145
00:27:42,800 --> 00:27:54,666
że takie dokładne rzeczy są potrzebne, że ja na przykład mam jeszcze tą kartę, o której mó.. mówiłem. Co mi pierwszą kartę ten zorganizowana naszy nasz w Polsce ten to Czerwony Krzyż,

146
00:27:54,667 --> 00:28:01,866
już nie pamiętał kto wystawiał, to tam mam datę wypisaną, miejsce wszystko, ale to nie wiedziałem, że to będzie potrzebne.

147
00:28:01,867 --> 00:28:10,066
Bo to zachowałem sobie, po po po mam odłożone tam w albumie na tym na na jako jako dokument taki pamiątkowy.

148
00:28:10,067 --> 00:28:18,699
Także.. znaczy wypisany przez tamte te władze, które.. mówię... Ale nie nie pamiętam dokładnie, czy to było w Stargardzie czy pod Stargardem,

149
00:28:18,700 --> 00:28:26,532
tak tak tak mi coś się kojarzy, bo Szczecin to wiem, że tak był niedaleko tam stamt.. z 50 km chyba czy wiele, to wtedy..

150
00:28:26,533 --> 00:28:32,966
IV: (???) Jeszcze mam takie pytanie: dlaczego myśli Pan, że Pan przeżył i co było najgorszym wydarzeniem?

151
00:28:32,967 --> 00:28:47,866
ZS: Proszę Panią. Było prawdopodobnie to, że miałem trochę szczęścia może. No i ja t.. starałem się dostosowywać do sytuacji. I w miarę..aa.. A w ogóle byłem zawsze no odważny, powiedziałbym. Jakby jak...

152
00:28:47,867 --> 00:28:54,999
MA: Was war in dieser Zeit, wo er untergebracht war in dem Lager, die schlimmste Erfahrung und warum, glauben Sie, dass Sie überlebt haben?

153
00:28:55,000 --> 00:28:59,832
IV: Proszę jeszcze raz powiedzieć, co było najgorszym wydarzeniem albo najgorzsą rzeczą, którą Pan wspomina?

154
00:28:59,833 --> 00:29:05,499
ZS: Proszę Panią. Jakoś dwa razy byłem.. byłem dwa razy w grupie już przeznaczonej do likwidacji w Groß-Rosen jeszcze.

155
00:29:05,500 --> 00:29:20,032
To znaczy z tego, co mi mówiono, bo ja to tylko prawda, jak tak te ustawili nas tam ja wiem w kilkanaście tych w czwórkach czy tego i to wszystko miało iść do krematorium.

156
00:29:20,033 --> 00:29:25,532
Już było ustalone i to głośno mówiono. To było..to było.. Niemcy się nie krępowali ci, co ustawiali.

157
00:29:25,533 --> 00:29:33,699
No i te  ci kapo wszystko, co bo tam też byli niektórzy narodowości różnej z tym kapo i oni byli czasami gorsi jak ci Niemcy.

158
00:29:33,700 --> 00:29:49,666
Tacy paskudni, (???) I to to..tak, że że są pewne rzeczy, które no uciekają, także no. Ja tak starałem się jakoś to w miarę możliwości zrozumieć i próbować jak najkorzystniej wybrnąć z tego.

159
00:29:49,667 --> 00:30:02,832
Ale.. a byłem taki dość obrotny chłopak, nieduży, nierozwinięty, nie niezauważalny taki powiedzmy. Zawsze gdzieś tak w środku byłem, bo wzrostem i wszystko malutki, drobniutki i to tego.

160
00:30:02,833 --> 00:30:16,666
Także jak  jak już Pani powiedziałem, ja ważyłem 26 kilo jak z obozu wróciłem. No to to na 16-latka, czy tam 15-latka z groszami miałem to to jest jednak żadna waga, to taka większa lalka. {Lacht}.

161
00:30:16,667 --> 00:30:55,899
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

162
00:30:55,900 --> 00:31:05,567
ZS: Tak, że ja wiele rzeczy nie pamiętam. Hm. Prawda.