1
00:00:00,033 --> 00:00:09,966
ZS: Są momenty, kiedy ja mogę cos skręcić. Bo coś się mogło się pomylić. I ktoś, kto kto jest w moim wieku i ska.. z czasem te.. taki ten.. to zacznie czytać i powie, co on tam polewa.

2
00:00:09,967 --> 00:00:20,699
Są tam..albo coś tam..No, bo tak może być, bo pod takim kątem może być brane. No bo to jest przecież, to jest proszę panią 60 parę lat temu, to człowiek to wszystko prze prze przechodził.

3
00:00:20,700 --> 00:00:24,432
Tak że to się tak że to się ucieka wszystko. To nie jestem w stanie tak samo jak...

4
00:00:24,433 --> 00:00:26,099
IV: Proszę się nie przejmować (???)

5
00:00:26,100 --> 00:00:33,432
ZS: Tak samo jak jak za oku za okupacji proszę Panią z okresu działalności w tym plutonie, jak byłem ten..

6
00:00:33,433 --> 00:00:39,832
to pewne rzeczy takie akcje co były te różne niektóre to tak szczegółowo pamiętam, co gdzie wsadziłem, co wyjąłem, co tego..

7
00:00:39,833 --> 00:00:45,932
A niektóre zupełnie się zacierają, także tego.. A z okupacji żadnej to nie interesuje w tym temacie, żadna?

8
00:00:45,933 --> 00:00:48,599
IV: To na razie nie..(???)

9
00:00:48,600 --> 00:00:56,299
ZS: no bo ja działałem praktycznie proszę Panią bardzo poważnie. Ja Pani powiem, to ja pani powiem tak przez przez prywatnie tak, bo to nie nakręcamy, nie?

10
00:00:56,300 --> 00:00:57,366
IV: To już kręcimiy...

11
00:00:57,367 --> 00:01:10,066
ZS: Aha... No bo proszę Panią...  ja mam ok. 40 medalików różnych oznakowań: i Kawalerski i Złoty i Srebrny Krzyż Zasługi i partyzancki i te wszystkie jakie bo..

12
00:01:10,067 --> 00:01:20,932
Ja ja byłem działającym cho.. aktywnie chłopakiem młodym takim, bez obawy bez strachu. Jak sobie przypominam, to ja cieszyłem się, jak gdzieś strzelali jak gdzieś za mną tam tego.

13
00:01:20,933 --> 00:01:29,366
Takie miałem akcje. I miałem dużo szczęścia, bo byłem nieraz w takich sytuacjach że sami się później dziwiliśmy z kolegami się to mawiali: patrz, ale ci się udało. Ale to tak..

14
00:01:29,367 --> 00:01:39,899
No, bo tak było, to taka prawda. No to tak...  No i co prawda.. Nie z wojska, bo w wojsku też byłem trz.. ponad trzy lata, ale normalnie z układów tych z tego okresu działalności

15
00:01:39,900 --> 00:01:48,499
to mam stopień porucznika wojskowego, także to też to też powiedzmy było co  ja mówię w jakiś  sposób, co było tego.

16
00:01:48,500 --> 00:01:56,632
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

17
00:01:56,633 --> 00:02:39,599
ZS: {reibt sich an der Nase}.

18
00:02:39,600 --> 00:02:46,232
IV: Czyli teraz tak bardzo krótko jeszcze proszę powiedzieć, jak wyglądało pana życie po wojnie?

19
00:02:46,233 --> 00:02:47,366
ZS: życie moje po wojnie?

20
00:02:47,367 --> 00:02:48,532
IV: Tak.

21
00:02:48,533 --> 00:03:00,599
ZS: To proszę Panią bardzo kiepsko. Bo ja wróciłem, jak ja wróciłem z obozu, to wróciłem zaraz po wyzwoleniu w tym miesiącu. I wróciłem to tak: ojciec już nie żył, nie wrócił.

22
00:03:00,600 --> 00:03:07,932
Z rodziny byli tak wyczyszczeni, bo to powstanie, bo wszystko i tak dalej. Bo moja rodzina w zasadzie cala mieszkała w Warszawie.

23
00:03:07,933 --> 00:03:23,132
Ja nie miałem nigdzie w Polsce z jakichś tam bliższych rodzin naturalnie. Także także proszę Pani...potem te..  to był.. wróciłem wróciłem.. zaraz po wyzwoleniu..

24
00:03:23,133 --> 00:03:31,766
No i mama żyła jeszcze do Świąt tego 194? roku… w którym roku, w 1944 roku wojna się skończyła, tak?

25
00:03:31,767 --> 00:03:33,332
IV: 1945.

26
00:03:33,333 --> 00:03:43,732
ZS: W 1945? …do Świąt Bożego Narodzenia i też umarła. I zostałem sam. Chłopak, 16-latek, do dzisiaj.. bez bez bez bliższej rodziny zupełnie.

27
00:03:43,733 --> 00:03:51,999
No teraz to nie, bo mam: jestem pradziadkiem dwa razy i tak dalej no takie także: ta córka, syn, powiedzmy wnuczki tego.

28
00:03:52,000 --> 00:04:06,999
Ale z tej rodziny, z której  ja wychodziłem jako jako dziecko to wszystko zostałem sam. Od 16 lat sam musiałem myśleć o tym żeby cos zjeść, żeby gdzieś zamieszkać, żeby gdzieś jakoś przetrwać.

29
00:04:07,000 --> 00:04:21,399
Jak zimno było to, to buty może kupić trzeba, ale za co, ale gdzie. I tak i tak to żartami mówię naturalnie, ale miałem ciężkie warunki. A teraz no, co. Jestem ju.. powiedzmy..

30
00:04:21,400 --> 00:04:34,066
Bo jestem w tej chwili aktualnie, byłem poprzednio byłem przez dwie kadencje w Zarządzie Głównym Związku znaczy Byłych Więźniów Obozów Koncentracyjnych dwa lata byłem.

31
00:04:34,067 --> 00:04:42,266
Dwa razy byłem po kadencji byłem przewodniczącym głównym komisji rewizyjnej, także dużo jeździłem po terenie później, bo to był te sporne sprawy były i tak dalej.

32
00:04:42,267 --> 00:04:50,932
To ten przewodniczący, czy tam prezes mówiono kiedyś, musiał rozstrzygać, bo skargi te były. Bo były czasami uzasadnione, czasami nie.

33
00:04:50,933 --> 00:05:02,266
Bo czasami to ktoś jeden na drugiego skarżył, jeden wsięł na funkcję chciał wejść i na inne takie były. To to to  ja przecież przez te 6 lat to się nakręciłem. Później już zrezygnowałem.

34
00:05:02,267 --> 00:05:11,432
Jak były trzeci raz wybory były zarządu, powiedziałem nie, już odpoczywam. No, ale w tej chwili jestem w Kole Groß-Rosen proszę Panią też przewodniczącym komisji rewizyjnej.

35
00:05:11,433 --> 00:05:23,432
Z tym, że mam tylko 41 członków w tej chwili, bo było chyba 254 osoby czy coś, ale to poumierało to już to wszystko, tak, że to się że to się sypie pomału.

36
00:05:23,433 --> 00:06:08,866
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

37
00:06:08,867 --> 00:06:51,732
ZS: {reibt sich die Augen}.

38
00:06:51,733 --> 00:07:00,532
IV: Teraz jest takie pytanie. Jak wyglądało Pana życie w komunistycznej Polsce? Byliście represjonowani ze względu na przeszłość?

39
00:07:00,533 --> 00:07:13,866
ZS: Tak proszę Pani. Dość długo w ogóle do do do kombatantów, znaczy do obecnych tych pobytu mojego obozowego więźniów obozów koncentracyjnych, Armii AK,

40
00:07:13,867 --> 00:07:24,132
Bo ja byłem w Armii Krajowej byłem zastępcą dowódcy plutonu, byłem w akcji bardzo pa pa poważnej cały czas, ja to już opowiadałem, kraj.. działałem także..

41
00:07:24,133 --> 00:07:34,832
Ale byłem 3 lata, to w ogóle nie nie zgłaszałem się, że byłem w Armii Krajowej, że nie bo. Bo wtedy moich kolegów bardzo chyba z 10 było też zlikwidowanych,

42
00:07:34,833 --> 00:07:42,199
i na na wczasy do Rosji wyjechali i nie wrócili. Tak, że to był taki okres, kiedy trzeba było się ukrywać.

43
00:07:42,200 --> 00:08:00,199
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

44
00:08:00,200 --> 00:08:13,466
MA: (???) Haben Sie irgendwann angefangen, über das Schicksal zu erzählen oder haben Sie es für sich behalten?

45
00:08:13,467 --> 00:08:23,066
IV: I ostatnie pytanie: czy Pan te historie potem opowiadał w życiu, co się stało w obozie czy raczej zachował Pan to dla siebie. Jakie miał Pan..???

46
00:08:23,067 --> 00:08:38,566
ZS: Proszę Panią, raczej nigdzie nie wy byłem na takich takich oficjalnych rozmowach. No takie jakie były między w grupie, między kolegami, między powiedzmy też byl byl.. byli my..

47
00:08:38,567 --> 00:08:45,466
Też byłymi powiedzmy więźniami czy inaczej nieraz to się rozmawiało, przypominało różne takie rzeczy takie.. jakieś szczegóły nieraz żartami,

48
00:08:45,467 --> 00:08:51,432
nieraz takie, które były były  bardzo korzystne i pocieszające, bo jakieś pozytywne.

49
00:08:51,433 --> 00:09:07,799
Ale specjalnie na jakimś.. Ja byłem na jednym jakimś gzieś nie pamiętam, ale to chyba to chyba taki, krótszą o wiele o wiele miałem takie jakie taką rozmowę, no co najmniej 10-krotnie krótszą.

50
00:09:07,800 --> 00:09:15,999
Ale nie pamiętam właśnie, kto kto to prowadził. To takie były  wewnętrzne organizacyjne powiedziano nam. Takie no takie.

51
00:09:16,000 --> 00:09:30,032
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

52
00:09:30,033 --> 00:09:36,366
MA: (???)

53
00:09:36,367 --> 00:09:51,332
ZS: Było jakieś wydanie tej informacji było coś pisane, ale kto, co to ja w tej chwili nie pamiętam. Bo był taki to był wewnętrznie wewnętrznie były wwww w znaczy w ZBOWID-idzie jak tam mówią

54
00:09:51,333 --> 00:10:01,332
i tam takie były poruszane sprawy. Ale ja się tam nie udzielałem, bo w ogóle nie było potrzeby, także to to.. Coś tam było, ale co dokładnie, to powtórzyć nie potrafię.

55
00:10:01,333 --> 00:10:06,832
IV: Proszę jeszcze powiedzieć, a w życiu prywatnym, z żoną, z dziećmi Pan na ten temat rozmawiał?

56
00:10:06,833 --> 00:10:13,999
ZS: Proszę Panią, moje moje dzieci, to, ja dopiero się ożeniłem, jak miałem 29 lat. Więc to już był inny układ.

57
00:10:14,000 --> 00:10:22,432
I nie były to i nie były to dzieci takie, jak to się powiedzmy rozmawiało, jak ma się 20, bo to też inaczej. Tak że maluchy, no to co to tam.

58
00:10:22,433 --> 00:10:31,466
Tyle o ile, to tam wiedzą, bo przecież mam i odznaczenia mam różne i różne wyróżnienia takie czy z tego okresu. Jak już mówiłem zresztą.

59
00:10:31,467 --> 00:10:41,332
Mam 42 medaliki do powieszenia, różnego rodzaju. I to nie małe, bo Krzyż Kawalerski, to ten.. Złoty Krzyż Zasługi, Srebrny Krzyż, powiedzmy te Partyzancki, te wszystkie inne.

60
00:10:41,333 --> 00:10:52,266
I to są takie, które nie każdy dostał. Niektórzy mi nawet zazdrościli, że ja tak.. Ja czasami byłem zaskoczony, jak mnie zawołano, za tego..okazało się, że znaleźli te jakieś tam ślady i dokumenty.

61
00:10:52,267 --> 00:11:01,332
I zacho.. kiedyś jak mnie dali ten Partyzancki, to ja w ogóle nie kojarzyłem sobie, że ja że ja coś takiego mogę dostać, bo ja nie byłem bezpośrednio w partyzantce,

62
00:11:01,333 --> 00:11:09,199
tylko byłem w tej tej tym plutonie, o którym mówiłem prawda i tego tego i myśmy tylko mieli kontakt z nimi.

63
00:11:09,200 --> 00:11:23,599
I żeśmy jakoś tam czasami wspólnie gdzieś tam coś robili, jakieś tam akcje czy czy czy typu tak jak kiedyś było rozebranie torów chyba z ponad kilometr w jednym miejscu, żeśmy byli...

64
00:11:23,600 --> 00:11:35,232
takie utrudnienia dla dla Niemców, takie fizyczne, tośmy nieraz sobie wzajemnie wzajemnie se się pomagali i to robili, ale tak normalnie, to było jak jest, no no.

65
00:11:35,233 --> 00:11:45,166
Jak się uregulowały te sprawy, ucichły w tych tych środowisku byłych więźniów obozowych to już inaczej to wszystko było, to już było na innym tle.

66
00:11:45,167 --> 00:11:52,999
Tam były dwa czy trzy wywiady były, nie pamiętam nawet, przez kogo robione. Raz był przez radio chyba, a raz przez telewizję.

67
00:11:53,000 --> 00:11:58,132
No to tam kiedyś coś gdzieś tam mówiłem, ale co tam mówiłem, to nie jestem w stanie powtórzyć.

68
00:11:58,133 --> 00:12:07,966
Bo jak tak rozmawiamy, to są pewne rzeczy się zaczynają odtwarzać .. Pewn.. bo to już długo.. i te szczegóły takie, które w ogóle się nie pamiętało, że coś takiego było.

69
00:12:07,967 --> 00:12:49,299
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

70
00:12:49,300 --> 00:12:57,399
MA: Warum haben Sie sich entschieden, hier nach Flossenbürg zu kommen? Mit welchen Gefühlen sind Sie hierher gekommen?

71
00:12:57,400 --> 00:12:57,766
ZS: Ende?

72
00:12:57,767 --> 00:13:21,632
IV: Nein. Nie. Nie. Nie. Jeszcze ostatnie pytanie: Dlaczego Pan się zdecydował tutaj przyjeżdżać? Jak często Pan przyjeżdża do Niemiec? Chętnie Pan przyjeżdża do Niemiec?

73
00:13:21,633 --> 00:13:30,466
ZS: Proszę Panią.. Tak bardzo chętnie to bym nie powiedział. Bo to już jest utrudnione teraz. Bo to tych tch tylu chętnych to tak nie ma, jak to było kiedyś.

74
00:13:30,467 --> 00:13:41,132
No na przykład..teraz miało nas przyjechać tutaj czterech, przyjechało nas dwóch. Bo jeden tam coś zachorował, a drugi mówił: aaah... No i tak to zostało.

75
00:13:41,133 --> 00:13:52,232
Mówię o tych temacie do do do znaczy do pobytu tutaj. Ale w ogóle byłem dość aktywnie i jeszcze jestem działającym tym aktywnie w po linii Związku,

76
00:13:52,233 --> 00:14:02,732
po linii kombatantów, po linii powiedzmy tej Armii Krajowej. Byłem jak tak mówię byłem przecież dwie kadencje byłem przewodniczącym komisji rewizyjnej

77
00:14:02,733 --> 00:14:12,566
w głównej komisji rewizyjnej w Zarządzie Głównym Związku Inwalidów, nie inwalidów a Więźniów Poli.. Obozowych. Teraz też tam należę.

78
00:14:12,567 --> 00:14:25,066
Przecież mam medaliki jakieś dają, to to już chyba lepszych nie ma najróżniejsze, różne. Tak że ja się śmieję, że mam 42 blaszki te te blaszki, które mogę powiesić, tylko miejsca nie ma.

79
00:14:25,067 --> 00:14:30,166
IV: Niech Pan powie, a pierwszy raz jak pan przyjechał do Flossenburga. dlaczego Pan się zdecydował na przyjazd?

80
00:14:30,167 --> 00:14:30,966
ZS: Dzisiaj?

81
00:14:30,967 --> 00:14:32,932
IV: Tak. Pierwszy raz.

82
00:14:32,933 --> 00:14:34,232
ZS: Pierwszy raz to już nawet nie pamiętam.

83
00:14:34,233 --> 00:14:36,432
IV: Nie teraz jest Pan pierwszy raz?

84
00:14:36,433 --> 00:14:43,499
ZS: Nie nie. Ja byłem w zeszłym roku też byłem.. Ale kiedyś byłem bardzo dawno jakoś tak, było bo bo nie było jeszcze nawet tych kontaktów,

85
00:14:43,500 --> 00:14:50,132
nie były tych nie było takich wyjazdów, typu może tak interesującego jak w tej chwili. I to inaczej było.

86
00:14:50,133 --> 00:14:59,099
Nawet ci więźniowie nie byli tak traktowani powiedzmy pozytywnie..no bo to były... tak różnie, zależy od.. tego..Towarzystwo było różne.

87
00:14:59,100 --> 00:15:11,999
Ale muszę powiedzieć, że dzisiaj to jestem, dlatego, że nie było komu. Bo było nas nas jest proszę Panią w tej chwili, ja jestem ja jestem w środowisku w klu.. Groß-Rosen

88
00:15:12,000 --> 00:15:25,632
w klubie takim, gdzie było nas 254 chyba osoby, i teraz jest 41, czyli 41 było i to jeszcze umarł jeden, tak że to to  jest 39 chyba jest teraz.

89
00:15:25,633 --> 00:15:37,966
No to też inaczej..to wszystko to nie ma poniżej 80-ciu. To wszystko już dorośli chłopaki. No to też leniuszki, chorzy, niesprawni, z głową nie tak.

90
00:15:37,967 --> 00:15:48,132
Przecież ja na przykład też mam..ja się dziwię, że ja potrafię trochę powiedzieć, bo ja parę lat temu miałem problem, że miałem po wypadku..nie wiem czy mówiłem z panią..

91
00:15:48,133 --> 00:15:48,332
IV: Tak.

92
00:15:48,333 --> 00:16:01,766
ZS: Tak. 24 szwy na głowie, mózg na wierzchu w ogóle. Lekarze nie chcieli nic robić i tylko dzięki pani doktor, która sama chętnie prosiła i dre lekarza jednego poprosiła, poprosiła, żeby jej pomógł.

93
00:16:01,767 --> 00:16:16,032
To już byłem przeznaczony do położenia się na zawsze, no. Także tych okazji miałem kilka takich różnych.  Już takich po woj.. po wojsku, po wojnie mówię. Na ten.. dość poważnie.

94
00:16:16,033 --> 00:16:49,066
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

95
00:16:49,067 --> 00:16:51,566
MA: (???)

96
00:16:51,567 --> 00:17:02,266
ZS: Jak się zwykłym członkiem tylko zawsze, gdzieś tak powiedzmy coś robię, to ja mam te sprawy bardziej aktywne, powiedzmy przypominające, i niektóre rzeczy,

97
00:17:02,267 --> 00:17:09,766
które które ja w momencie dyskusji rozmowy czy sytuacji, to się tak przypomina, że łatwo jest nawet powtórzyć, powiedzieć.

98
00:17:09,767 --> 00:17:21,232
No a po drugie, że nie jestem leniuszkiem. A po trzecie, że lubię być yyy  społecznym takim powiedzmy dobrym kolegą i w takim kontakcie z tymi sprawami,

99
00:17:21,233 --> 00:17:32,332
które dla mnie te przypominanie i te sytuacje, są przyjemne, bo to to jest jednak wyjście z takiego z takiego syt.. miejsca, tego jakie było zagrożenie,

100
00:17:32,333 --> 00:17:40,199
gdzie dwukrotnie miałem karę śmierci, bo tu kara wie.. Mówię fizcznie i tak.. to to to to to jest duży plus, no.

101
00:17:40,200 --> 00:17:49,532
Ja wiem, mój moi koledzy, na przykład jeden tylko jest w moim klubie w Groß-Rosen, Zenek, ten który jest przewodniczącym w tej chwili.

102
00:17:49,533 --> 00:18:00,532
No to on ma 79 lat. A reszta wszystko po 80-te i nawet po 80.. sa tacy co mają 86, to ja się..czasem jak ja z nim rozmawiam, to ja go nie rozumiem czasami.

103
00:18:00,533 --> 00:18:09,032
No już taka prawda jest. Bo to już taki taki je..taki układ. Jest taki układ, że jedna osoba fizyczna ten o o tym samym kalendarzu, jak ja nazywam,

104
00:18:09,033 --> 00:18:17,399
będzie jeszcze, taka że można z nią porozmawiać i rzeczywiście wie co mówi i te rzeczy są prawdziwe.

105
00:18:17,400 --> 00:18:26,932
A jest taki, że będzie miał 70-kę i już niemota, już. Już mu tam coś się przestawia i zamiast o kocie, to mówi o psie…czy odwrotnie, no.. przepraszam, ale to tak dla...

106
00:18:26,933 --> 00:18:30,267
IV: Jeszcze raz bardzo serdecznie dziękuję...