1
00:00:01,700 --> 00:00:18,832
KF: Moim zdaniem, wtedy kiedy ja zostałem wywieziony do obozu koncentracyjnego, różnica traktowania więźniów politycznych i innych specjalnie nie różniła się.

2
00:00:18,833 --> 00:00:36,266
Natomiast mogę tylko powiedzieć, że zazwyczaj więźniowie polityczni byli rzadko osadzani na tzw. funkcjach, które pozwalały łatwiej przeżyć.

3
00:00:36,267 --> 00:01:00,132
Większość funkcyjnych ludzi, którzy mieli dostęp do łatwiejszego przeżycia w obozie to byli więźniowie z tzw. zielonymi winklami, które to znaczy byli to więźniowie niepolityczni.

4
00:01:00,133 --> 00:01:22,632
Tak mogę to ocenić. Czy tak było zawsze w obozach, to trudno mi powiedzieć, ponieważ ja byłem 9 miesięcy tylko w obozie koncentracyjnym i to już przy samym końcu zakończeniu wojny.

5
00:01:22,633 --> 00:01:26,132
IV: Czyli Pan wiedział, co oznaczały zielone winkle?

6
00:01:26,133 --> 00:01:31,366
KF: Tak, że to byli przestępcy kryminalni.

7
00:01:31,367 --> 00:02:10,932
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

8
00:02:10,933 --> 00:02:16,332
IV: Czy mógłby Pan teraz opowiedzieć krótko tą historię z krótkim spęciem?

9
00:02:16,333 --> 00:02:31,399
KF: Może opowiem wobec tego moją historię, smutną i kłopotliwą, i bardzo niebezpieczną. Na Stollenbau jako elektryka na nocnej zmianie zostałem powiadomiony,

10
00:02:31,400 --> 00:02:54,432
że na skutek przewrócenia się ściany przy budowie sztolni została uszkodzona cała linia zasilająca w w sz.. w jednej ze sztolni. Po ss przejściu tam stwierdziłem,

11
00:02:54,433 --> 00:03:12,766
że rzeczywiście trzy kable zasilające przodek sztolni zostały przygniecione przez tę przewra.. przewróconą ścianę.

12
00:03:12,767 --> 00:03:32,266
Jeden spośród tych kabli był czynny i zasilał częściowo sztolnię, gdzie część urządzeń i oświetlenie pracowało. Natomiast dwa pozostałe były całkowicie uszkodzone.

13
00:03:32,267 --> 00:03:45,432
Odległość tego uszkodzenia w stosunku do odległości w stosunku do przodka była dość znaczna, około 200 – 300 metrów.

14
00:03:45,433 --> 00:03:59,332
Stąd prawidłowość ustalenia, który kabel był właściwy, a który został uszkodzony była o tyle utrudniona, że wymagała czasu.

15
00:03:59,333 --> 00:04:17,066
Natomiast ludzie, którzy tam obsługiwali urządzenia na przodku bardzo się denerwowali, że mają przerwę w pracy i nie mogą pracować, stąd musiałem się spieszyć i wskutek tego popełniłem błąd,

16
00:04:17,067 --> 00:04:40,032
chcąc jak najszybciej dokonać usunięcia uszkodzenia. I nie mając rozeznania, na chybił trafił, zacząłem usuwać uszkodzenie pierwszego z brzegu kabla.

17
00:04:40,033 --> 00:04:43,766
Przetłumaczy Pani czy dalej mówić?

18
00:04:43,767 --> 00:04:44,799
IV: Mówić.

19
00:04:44,800 --> 00:04:58,499
KF: Wzię.. wzię.. Biorąc pierwszy z brzegu kabel jak raz na nieszczęście natrafiłem na ten, który był czynny i nie był uszkodzony.

20
00:04:58,500 --> 00:05:08,532
Natomiast całe uszkodzenie, usunięcie całego uszkodzenia polegało na tym, że trzeba było wyciąć ten odcinek,

21
00:05:08,533 --> 00:05:21,866
który był przygnieciony przez tą tę ścianę i obydwa końce połączyć ze sobą i wówczas nas.. nastąpiło by usunięcie uszkodzenia.

22
00:05:21,867 --> 00:05:38,466
Niestety przy pierwszym już podejściu do do do us.. do odcięcia tej części uszkodzonej, będącej pod pod tą przygniecioną pod tą ścianą...

23
00:05:38,467 --> 00:06:03,799
Z braku odpowiedniego narzędzia przy podcinaniu nastąpiło zwarcie instalacji. Przepalił się bezpiecznik zarówno na tablicy pierwszej jak i na głównej tablicy rozdzielczej, gdzie były zabezpieczenia.

24
00:06:03,800 --> 00:06:21,866
Zabezpieczenia zostały uszkodzone na tablicy głównej, tam gdzie dostępu więźniowie nie mieli. Wskutek czego nie mogłem tego urządzenia tego tego tej awarii całkowicie usunąć.

25
00:06:21,867 --> 00:06:44,832
A w międzyczasie ci więźniowie, ci pracownicy, którzy pracowali na przodzie i majstrowie i kapo zaczęli się zaczęli krzyczeć, że to jest sabotaż, i w zwązku z tym że wystraszyli mnie, że będę zostanę ukarany.

26
00:06:44,833 --> 00:07:05,599
Ta awaria nastąpiła już pod sam koniec mojej mojej szychty, czy mojej zmiany i za pół godziny przychodziła nowa zmiana, dzięki temu niezbyt długo trwała ta ten ten moment

27
00:07:05,600 --> 00:07:19,266
niebezpiecznego niebezpieczeństwa ze strony natychmiastowego jakiegoś działania ze strony kapo czy innych robotników pracujących na sztolni.

28
00:07:19,267 --> 00:07:37,099
Następna ekipa, która przyszła, usunęła to uszkodzenie i na tym się skończyło. Niemniej jednak po przybyciu na następny raz do pracy mój szef,

29
00:07:37,100 --> 00:07:46,566
z którym rozmawiałem na temat tego uszkodzenia, stwierdził, że sprawa jest bardzo skomplikowana i że jestem w niebezpieczeństwie.

30
00:07:46,567 --> 00:08:04,899
Ponieważ byłem z nim, może źle będzie to brzmieć, w dobrym w dobrych kontaktach, to może jest źle powiedziane, ale w każdym razie na jakiejś takiej stopie, która pozwalała na to,

31
00:08:04,900 --> 00:08:14,566
żeby mu się zwierzyć, że ja jestem w niebezpieczeństwie i boję się o swoje życie, prosiłem go o pomoc, co mam dalej robić.

32
00:08:14,567 --> 00:08:29,199
Wówczas poradził mi, że ponieważ ta wojna już zbliża się do końca, żebym ja tak działał tu w obozie znając język,

33
00:08:29,200 --> 00:08:48,766
żeby w miarę możliwości zmieniać miejsca obozów, żeby papiery, które będą za mną lecieć, wtedy kiedy ja wyjadę z Hersbrucka a następnie z następnych obozów,

34
00:08:48,767 --> 00:09:07,066
żeby się w stosunku do mojego do mojej obecności spóźniały.I tak też się stało. Wy.. Udało mi się zapisać na taki wyjazd do obozu koncentracyjnego do do, na takie komando,

35
00:09:07,067 --> 00:09:28,732
które znajdowało się w Kochendorfie. I 3-go stycznia rano wyjechałem z Hersbrucka tam do tego Kochendorfu.Tam byłem przez trzy tygodnie i z jakichś powodów cały ten transport,

36
00:09:28,733 --> 00:09:41,032
który przyszedł z Hersbrucka, został potraktowany jako podobno jako chory i został wywieziony stamtąd do Flossenbürga.

37
00:09:41,033 --> 00:10:01,932
Po.. We Flossenbürgu po kilku dniach pobytu, we Flossenbürgu stworzono, to znaczy zapisywano na nowe komando, które miało montować nowe samoloty.

38
00:10:01,933 --> 00:10:17,499
Ponieważ wiedziałem o tym, że że mam zmieniać te obozy, pierwszy pierwszy od razu na początku zapisałem się jako jako ślusarz do do tej na to komando.

39
00:10:17,500 --> 00:10:33,366
To komando mieściło się niedaleko Flossenbürga w Altenhammer i ja tam zostałem przetransportowany, nawiasem mówiąc przetransportowany to może może źle powiedziane,

40
00:10:33,367 --> 00:10:46,532
bo to trzeba było przejść prze piechotą, ale w każdym razie było to nowe miejsce mojej pracy. Okazało się, że że to były właściwie nie nie tyle samoloty, co co te latające bomby V.

41
00:10:46,533 --> 00:11:05,566
No ale to jest inna zupełnie sprawa. Tak przebywałem tam w tym w tym komandzie na w Kochendorfie {Altenhammer?} do 13-go kwietnia 1945 r. i zachorowałem na tyfus.

42
00:11:05,567 --> 00:11:20,699
Stamtąd zostałem zostałem przeniesiony do Flossenburga na na na yyy bloki dla chorych, ponieważ byłem chory na tyfus.

43
00:11:20,700 --> 00:11:35,532
I tak dotrwałem do momentu wejścia Amerykanów do Flossenbürga. To tak w skrócie wygląda ten ten problem, który się pojawił w Hersbrucku.

44
00:11:35,533 --> 00:11:54,399
O tyle jest to ewenement w życiu obozowym, że takich przypadków, w których przy niebezpieczeństwie utraty życia, spowodowanego takim przypadkiem sabotażu,

45
00:11:54,400 --> 00:12:13,632
który został tutaj ustalony jako sabotaż czy jakiegoś innego przewinienia, tego rodzaju zabieg, który ja dokonałem był no pewnego rodzaju ewenementem, bo nie było takich przypadków wiele.

46
00:12:13,633 --> 00:12:25,099
Nie wiem, nie znam drugiego takiego. Nieraz w rozmowach niektórzy dziwią się, jak to było możliwe, że mi się udało w ten sposób uniknąć śmierci.

47
00:12:25,100 --> 00:13:38,799
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

48
00:13:38,800 --> 00:13:50,366
IV: Czy mógłby opowiedzieć Pan w kilku zdaniach o obozie w Altenhammer i jak Pan zachorował na tyfus.

49
00:13:50,367 --> 00:14:10,532
KF: W Altenhammer jak powiedziałem, zostałem zatrudniony przy montażu urządzeń do przeniesionej fabryki fabryki tych bomb latających V.

50
00:14:10,533 --> 00:14:24,032
I w pewnym momencie przyszedł szef tego tego biura, tego tego całego komanda na halę,

51
00:14:24,033 --> 00:14:39,266
gdzie ja montowałem wraz z drugim Niemcem taką maszynę i rozmawiałem z nim po niemiecku a równocześnie gwizdałem coś  jakąś taką melodię.

52
00:14:39,267 --> 00:14:52,032
Jemu się to bardzo podobało i spytał mnie skąd ja jestem, gdzie jaki jest mój zawód, co ja robiłem w Polsce; nie wiem dlaczego, ale tak mnie zapytał.

53
00:14:52,033 --> 00:15:03,766
Powiedziałem, że skończyłem szkołę techniczną i że jestem w ogóle technikiem. I dzięki tej rozmowie przeniósł mnie do biura konstrukcyjnego

54
00:15:03,767 --> 00:15:20,366
i tam zetknąłem się z z dokumentacją dokumentacją na urządzenia do produkcji bomb o oznaczeniu V6.

55
00:15:20,367 --> 00:15:39,332
Tam w pewnym momencie, już gdzieś 20-go koło 20-go, koło 10-go między 10-go między dziesiątym a 13-tym kwietnia, tak jak ja się w tej chwili orientuję,

56
00:15:39,333 --> 00:15:59,532
dostałem silnej temperatury i zostałem przetransportowany stamtąd jako chory do Flossenbürga. Tu uznano, że to jest tyfus i osadzono mi mnie na bloku dla chorych na tyfus.

57
00:15:59,533 --> 00:16:49,332
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

58
00:16:49,333 --> 00:17:01,099
IV. Proszę jeszcze wyżej podnieść się. Pan Sie pyta... Wiadomo, że obozy wyniszczały ciało, organizm, wyniszczały zdrowie.

59
00:17:01,100 --> 00:17:11,132
Ale wielu ludzi interesuje taka kwestia: w jakim stopniu obozy wyniszczały duszę ludzką.

60
00:17:11,133 --> 00:17:30,332
KF: To jest trudne pytanie. To jest trudne pytanie. Trudno na nie odpowiedzieć w sposób prosty. Człowiek po obozie staje się trochę innym człowiekiem.

61
00:17:30,333 --> 00:17:48,032
Na przykład: to jest dziwne, nie nie w domu na przykład nie mogę nie mogłem znieść wyrzucania chleba, n.p. już czerstwego.

62
00:17:48,033 --> 00:18:14,866
Człowiek po obozie staje się człowiekiem, przyda przynajmniej mnie się wydaje, zamkniętym i stara się unikać jakiegoś jakiegoś takiego jakichś takich spięć międzyludzkich.

63
00:18:14,867 --> 00:18:46,366
Jest w przypadku jakiegoś konfliktu bardzo agresywny. To jest jak tego rodzaju zjawisko, które może być równie dobrze działać pozytywnie jak i negatywnie na otoczenie.

64
00:18:46,367 --> 00:19:02,832
Ja muszę powiedzieć tak: że mnie, ja mam dość charakter taki twardy, i mnie trudno jest złamać.

65
00:19:02,833 --> 00:19:17,532
Dowód tego, że że nie udało się mimo przebywania w obozie, jak gdyby pozbawić mnie mojej osobowości.

66
00:19:17,533 --> 00:19:30,366
Zostałem mimo tych przeżyć, ukończyłem wyższe studia, jestem z zawodu ma.. inżynierem i matematykiem.

67
00:19:30,367 --> 00:19:54,032
I poświęciłem się pracy pedagogicznej i i dzięki temu, że że nie nie nie pod.. nie uległem temu temu wpływowi, złemu wpływowi obozu koncentracyjnego,

68
00:19:54,033 --> 00:20:03,866
udało mi się dotychczas przeżyć w miarę bez konfliktów, bez konfliktów jak również bez konfliktów domowych.

69
00:20:03,867 --> 00:21:05,932
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

70
00:21:05,933 --> 00:21:14,566
IV: W czasie długich miesięcy, podczas których przebywał Pan w różnych obozach, czy były kontakty z niemiecką ludnością cywilną?

71
00:21:14,567 --> 00:21:21,799
Czy były jakieś próby, że niemiecka ludność pomagała więźniom z obozów.

72
00:21:21,800 --> 00:21:35,499
KF: Tak, więc ja mogę powiedzieć tak: To co zresztą zawsze mówię: mogę ocenić tak, że tak jak w każdym społeczeństwie,

73
00:21:35,500 --> 00:21:47,832
Niemców można potraktować zarówno po stronie pozytywnej jak i negatywnej. I z takimi zetknąłem się i z takimi.

74
00:21:47,833 --> 00:21:56,132
Dlatego ja n.p. mimo moich przejść obozowych, nie mam niena nie odczuwam nienawiści do Niemców.

75
00:21:56,133 --> 00:22:08,366
Wręcz odwrotnie, uważam, że dzięki właśnie Niemcowi udało mi się przeżyć. A więc jest to czynnik pozytywny.

76
00:22:08,367 --> 00:22:28,432
I tu muszę powiedzieć, że przyjeżdżam do Flossenbürga nie pierwszy raz i mam dobre kontakty z tymi ludźmi, z którymi się tutaj zetknąłem.

77
00:22:28,433 --> 00:22:41,732
I mam dobre..Miałem dobre kontakty nie tylko tu z tymi ludźmi, którzy są blisko związani z działalnością z działalnością społeczną na tym odcinku.

78
00:22:41,733 --> 00:22:56,066
Ale i innymi ludźmi. I nigdy nie było w mojej w moim odczuciu żadnego takiego takiej niechęci do do Niemców.

79
00:22:56,067 --> 00:23:12,299
Wręcz odwrotnie. Nawet powiedziałbym, że że z pewną zadrością patrzę na gospodarkę niemiecką, z pewną zadrością patrzę na ich porządek, z pewną zadrością patrzę na to,

80
00:23:12,300 --> 00:23:37,166
że potrafili się wyswobodzić spod tego jarzma hegemonizmu nacjonalistycznego i i i na faszyzmu, mimo że że no to wcale nie było takie proste i takie łatwe.

81
00:23:37,167 --> 00:23:47,399
IV: Jeszcze mam tylko pytanie.. Czy były konkretnie takie akty pomocy więźniom ze strony ludności cywilnej, żywnością, czy (???)

82
00:23:47,400 --> 00:24:06,632
KF: Były takie przypadki i nawet była taka sytuacja w Hersbrucku na początku, w którym mój szef szef, który prowadził roboty roboty te instalacyjne,

83
00:24:06,633 --> 00:24:27,832
przyniósł mi kanapkę do zjedzenia. A przecież praktycznie rzecz biorąc kontakt był stosunkowo niewielki i krótki. I takich przypadków było wiele, ale były i przypadki negatywne.

84
00:24:27,833 --> 00:24:29,766
IV: Na przykład jakie?

85
00:24:29,767 --> 00:24:46,066
KF: Odwracali się ludzie i były i takie przypadki, że coś tam słychać było, że coś tam wy wy wy wykrzykiwali przeciwko idącym więźniom.

86
00:24:46,067 --> 00:25:55,832
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}

87
00:25:55,833 --> 00:26:01,133
MA: Gut, vielen Dank.