1
00:00:00,467 --> 00:00:09,866
IV: Mam takie pytanie, jak Pan się czuł w obozie? Bo wiadomo że nie wszystkie grupy narodowościowe tak samo były traktowane.

2
00:00:09,867 --> 00:00:21,232
Jak Pan się czuł jako kilkunastoletni chłopiec w obozie. Jakie pan miał uczucia. Czy miał Pan nadzieję, że opuści Pan ten obóz, czy przeżyje Pan tę wojnę.

3
00:00:21,233 --> 00:00:24,199
Jak się Pan czuł jako nastoletni chłopak?

4
00:00:24,200 --> 00:00:39,766
JK: Moja babcia, jak ja wychodziłem do powstania, obdarowała mnie takim znaczkiem św. Antoniego.

5
00:00:39,767 --> 00:00:52,566
Ponieważ jak przyjechaliśmy do Auschwitz, poza butami, paskiem do spodni, nie można było nic więcej ze sobą mieć.

6
00:00:52,567 --> 00:01:06,332
Wszystko nam zabrano, czyli własne ubranie, bieliznę. I dostaliśmy tzw. więźniarskie ubranie. To nie były pasiaki takie typowe jak jak symbol więźnia obozu koncentracyjnego.

7
00:01:06,333 --> 00:01:15,832
Ponieważ masowość tego tych tych dostarczania tych więźniów spowodowała to, że wykorzystywano ubrania cywilne.

8
00:01:15,833 --> 00:01:27,432
Tylko malowano na spodniach, na plecach takie sztrajfy jak my to nazywaliśmy, Czyli pasek pionowy ol.. jakąś farbą olejną. W każdym razie taką,

9
00:01:27,433 --> 00:01:33,232
którą nie można było zeprać i na plecach pisało KL, prawda. No i każdy musiał mieć do ubrania przyszyty numer tak do do klapy tutaj  jak i do na spodniach z boku.

10
00:01:33,233 --> 00:01:42,932
No i każdy musiał mieć do ubrania przyszyty numer tak do do klapy tutaj  jak i do na spodniach tu z boku.

11
00:01:42,933 --> 00:02:02,799
I ten ten wizerunek św. Antoniego, ja pasek trzymałem w ręku zawsze z tym św. Antonim hm przenosiłem się przez tą mykwę itd.

12
00:02:02,800 --> 00:02:19,899
No i babcia zawsze mówiła, pi pamiętaj, że on cię uchroni od śmierci. No i ja wierzyłem w to, że ten ostatni podarunek od mojej babci potrafił mnie ochronić.

13
00:02:19,900 --> 00:02:23,966
IV: Czyli to była wiara, że Pan przeżyje ten obóz?

14
00:02:23,967 --> 00:02:27,099
JK: No tak. No tak.

15
00:02:27,100 --> 00:02:34,232
IV: Jakie Pan jeszcze miał uczucia, emocje, jak Pan tutaj był? Czy była to sytuacja bez wyjścia, beznadziejna?

16
00:02:34,233 --> 00:02:47,532
Czy np. czy w ogóle, czy oprócz powiedzmy św. Antoniego, czy miał Pan jakieś inne uczucie, które dawało Panu powiedzmy energię czy moc przeżyć to wszystko?

17
00:02:47,533 --> 00:03:02,332
JK: No, przekonani byliśmy, bo będąc jeszcze w Polsce, że Armia Radz.. Radziecka, Armia Czerwona szła dosyć ostro w stronę Niemiec, prawda, wyzwalając tereny polskie. Tak.

18
00:03:02,333 --> 00:03:16,832
I na niebie te smugi konstelacyjne tych superfortec amerykańskich, które leciały na Niemcy i bombardowały tutaj też miasta niestety i obiekty przemysłowe.

19
00:03:16,833 --> 00:03:31,666
No, dawały nam wiarę w to, że ta wojna niebawem się skończy. No i że przyżyjemy. Niikt nie zakładał jakiejś nagłej śmierci.

20
00:03:31,667 --> 00:03:47,032
Każdy tylko się starał, żeby się nie narazić, no władzom obozowym. Na to, żeby można było utracić życie w wyniku jakieś represji specjalnej.

21
00:03:47,033 --> 00:04:04,099
No w obozie byłem świadkiem.. wszyscy musieli być obecni przy egzekucji na przykład 6-ciu więźniów naraz na jednej szubienicy na placu apelowym tutaj.

22
00:04:04,100 --> 00:04:13,066
Oni prawdopodobnie próbowali uciec gdzieś z komanda czy coś takiego. To zdaje się byli Rosjanie, trudno mi powiedzieć, nie pamiętam. Nato..

23
00:04:13,067 --> 00:04:20,932
Na pewno też nie wiadomo. Ale w każdym razie sześciu naraz na jednej szubienicy powieszono tych mło.. tych ludzi.

24
00:04:20,933 --> 00:04:29,232
No i to było, to było szokujące. Ja do dziś tą szubienicę dokładnie pamiętam, jak była zbudowana.

25
00:04:29,233 --> 00:04:40,866
Na takiej jak stali na takiej ławce i tą ławkę wyszarpnięto im spod nóg i oni wisieli. Wisieli przez trzy zmiany pracownicze.

26
00:04:40,867 --> 00:04:50,466
Każdy, jeśli był przy egzekucji i poszedł do pracy, to ci co wracali, musieli tych więźniów tych więźniów zobaczyć.

27
00:04:50,467 --> 00:04:59,532
To była taka odstraszająca prawda sytuacja, że pamiętajcie, jak będziecie tak robić, to tak zawiśniecie.

28
00:04:59,533 --> 00:05:13,232
I ostatni, ostatni też bardzo dla mnie był nie do zapomnienia wyrok, wykonanie wyroku na oficerze Armii Niemieckiej,

29
00:05:13,233 --> 00:05:25,599
który brał udział w próbie obalenia i zamachów na Hitlera. Zapomniałem jego nazwisko, trudno mnie.. ale jest tutaj jego zdjęcie w muzeum.

30
00:05:25,600 --> 00:05:27,699
IV: Oster?

31
00:05:27,700 --> 00:05:40,166
JK: Nie. Nie. To był ze sztabu generalnego chyb...Canaris. Tak. On został powieszony jako pojedyńczy wisielec na tym słupie, który stał na placu apelowym.

32
00:05:40,167 --> 00:05:53,499
I którego na wierzchu tam była latarnia. I on na haku takim wkręconym w ten słup też właśnie został powieszony już nieda.. niebawem przed samym można powiedzieć wyzwoleniem.

33
00:05:53,500 --> 00:06:01,999
IV: Czy zawiązywały się jakieś przyjaźnie między więźniami? Czy podtrzymywali się więźniowie nawzajem na duchu?

34
00:06:02,000 --> 00:06:14,732
JK: Trudno powiedzieć, czy na duchu... Oczywiście podtrzymywanie na duchu polegało na tym, że no mówimy już nie długo przyjdą wojska.

35
00:06:14,733 --> 00:06:25,432
Wyzwolą nas i każdy na ten temat mówił obserwując właśnie te samoloty. Wracając do wspomnień z okresu,

36
00:06:25,433 --> 00:06:42,999
kiedy byliśmy w Polsce i ta Armia Radziecka przecież jednak yyy następowała coraz szybciej. No więc liczyliśmy się z tym, że być może uda się to przeżyć, ten obóz.

37
00:06:43,000 --> 00:06:58,166
IV: Pan zachorował na tyfus. Jak przebiegała choroba i jak odczuwał Pan to wyzwolenie obozu właśnie w rewirze?

38
00:06:58,167 --> 00:07:08,232
JK: No więc kiedy zachorowałem na tyfus umieszczono nas.. mnie w rewirze na tzw. drugim piętrze łóżka szpitalnego.

39
00:07:08,233 --> 00:07:15,899
Ponieważ to nie był szpital polegający na tym, że są łóżka ustawione gdzieś jedne obok drugiego, tylko jedno nad drugim.

40
00:07:15,900 --> 00:07:28,232
No i do chwili, do kiedy jeszcze pamiętałem to było tylko to nieprzyjemne, że ten, który leżał nade mną nie wstawał w ogóle.

41
00:07:28,233 --> 00:07:45,499
I fizjologicze sprawy załatwiał w łóżku a ja to odbierałem poniżej. Później już byłem nieprzytomny i samego wyzwolenia 23-go kwietnia nie pamiętam.

42
00:07:45,500 --> 00:07:48,532
IV: Jak długo Pan był chory (???)

43
00:07:48,533 --> 00:07:54,866
JK: Trudno mi teraz trudno mi teraz stwierdzić. W każdym razie niezbyt długo.

44
00:07:54,867 --> 00:08:05,566
Być może że, dlatego nie jestem w stanie przypomnieć sobie wyzwolenia, samego wyzwolenia obozu.

45
00:08:05,567 --> 00:08:12,332
IV: A jak później Pan wrócił do siebie.. Jak Pan to odbierał, co pan wtedy odczuwał?

46
00:08:12,333 --> 00:08:24,832
JK: No, pierwsza rzecz to wdzięczność do wojsk amerykańskich, które się ogromnie zaopiekowały szczególnie nami. Wywieziono nas z obozu jak najszybciej.

47
00:08:24,833 --> 00:08:38,432
Starano nas się leczyć wszelkimi możliwymi środkami. I ja nie pamiętam jakie jakie to były środki. W każdym bądź razie intensywne odżywianie odpowiednie.

48
00:08:38,433 --> 00:08:54,866
Byliśmy pod stałą opieką lekarską, lekarzy amerykańskich. I właśnie tam w tym Auerbachu, gdzie nas wywieziono, tam żeśmy dochodzili do zdrowia. To też gdzieś tu niedaleko chyba jest tam..

49
00:08:54,867 --> 00:08:56,866
IV: (???)

50
00:08:56,867 --> 00:09:15,399
JK: Nie, to były to były takie yyy też jakieś baraki chyba, ale to były były mieszkalne baraki. I myśmy do.. tam skonstruowano właśnie szpital dla tych byłych więźniów.

51
00:09:15,400 --> 00:09:17,499
IV: A czy był Pan w Weiden?

52
00:09:17,500 --> 00:09:17,799
JK: Byłem.

53
00:09:17,800 --> 00:09:20,966
IV: Gdzie Pan był w Weiden i co Pan (???)

54
00:09:20,967 --> 00:09:31,566
JK: Ja nie pamiętam, ale w każdym razie byłem w Weiden. Byłem w Regensburgu, ale to tylko przejściowo. W każdym razie yyy...

55
00:09:31,567 --> 00:09:47,666
W Auerbachu to był, doszła nas wiadomość, że organizuje się w Langwasser, to taka miejscowość pod Norymbergą, organizuje się polski ośrodek wojskowy, taki.

56
00:09:47,667 --> 00:10:00,832
Amerykanie nazywali to Polish Military Center. I tam zbierano Polaków, byłych jeńców wojennych. No i każdego przyjmowali, kto się zgłaszał.

57
00:10:00,833 --> 00:10:13,899
No i ja się tam udałem do tego Polskiego Ośrodka Wojskowego. No i tam organizowano tzw. Polskie Kompanie Wartownicze.

58
00:10:13,900 --> 00:10:29,132
To znaczy najpierw werbowano żołnierzy, którzy chcieli wstąpić do Armii Andersa, bo liczono się z tym, że jednak Armia Andersa wróci do Polski w całej złożoności swojej armii.

59
00:10:29,133 --> 00:10:43,399
No i wielu tych byłych jeńców wojennych, byłych Polaków zatrudnionych tu w Niemczech na robotach, byłych więźniów obozów koncentracyjnych dojechało tam do Armii Andersa.

60
00:10:43,400 --> 00:10:53,466
Natomaist no ja byłem za młody i nie chciano mnie tam zwerbować. i z tych, którzy nie pojechali, utworzono Polskie Kompanie Wartownicze.

61
00:10:53,467 --> 00:11:03,966
Zresztą bardzo źle opisywane w prasie kiedy Polska mianowała się Ludową, no..

62
00:11:03,967 --> 00:11:05,999
IV: Czym zajmowały się te kompanie?

63
00:11:06,000 --> 00:11:17,532
JK: Kompanie zajmowały się pilnowaniem obozów jen... jeńców niemieckich, żołnierzy. Ponieważ przy... było dużo obozów jenieckich

64
00:11:17,533 --> 00:11:33,499
i  Amerykanie weryfikowali i wyszukiwali zbrodniarzy wojennych z Gestapo, z SS i innych formacji, które, które zajmowały się właśnie ludobójstwem

65
00:11:33,500 --> 00:11:44,566
w postaci kon.. o o  załóg tych obozów koncentracyjnych, utworzonych przez Niemcy w okresie okupacji.

66
00:11:44,567 --> 00:11:55,599
No i poza tym no mieli jakieś swoje wytyczne, które poszukiwali. Często te między tymi obozami były przewożone transporty tych jeńców.

67
00:11:55,600 --> 00:12:07,299
No myśmy te transporty eskortowali. Jak również byliśmy wykorzystywani do pilnowania centralnych magazynów amerykańskiej armii,

68
00:12:07,300 --> 00:12:20,666
które znajdowały się na terenach byłych Parteitagów pod Norymbergą. Takie olbrzymie trybuny były i te tam w tych tunelach takich przejściowych

69
00:12:20,667 --> 00:12:29,732
były żywnościowe magazyny dla armii amerykańskiej. Zresztą nie tylko, bo w ogóle prawie żywności nie było w Niemczech.

70
00:12:29,733 --> 00:12:37,366
Więc i Niemcy korzystali z tych, z tej pomocy Unrowskiej. To taka była jakaś organizacja międzynarodowa,

71
00:12:37,367 --> 00:12:44,132
która za za .. opieko... zaopiekowała opiekowała się dostarczając żywność dla ludności cywilnej.

72
00:12:44,133 --> 00:12:57,966
No i były tam również amerykańskie bazy yyy zaopatrzeniowe w paliwo. No i w z.. tam i myśmy tam tego wszystkiego.. wykorzystywano nas do tego pilnowania.

73
00:12:57,967 --> 00:13:10,799
IV: To teraz takie pytanie. Bo Pan wspomniał, że Pana mama znalazła Pana przez Czerwony Krzyż. Czy po wojnie próbował Pan szukać swojej rodziny?

74
00:13:10,800 --> 00:13:23,032
JK: No tu nie było właściwie możliwości. Na dobrą sprawę myśmy słuchali.. tak była taka audycja z Warszawy "Skrzynka poszukiwania rodzin".

75
00:13:23,033 --> 00:13:32,999
To nie tylko poszukiwano dajmy na to byłych wywo wy byłych więźniów czy wywożonych do Niemiec. W ogóle rodziny były rozproszone.

76
00:13:33,000 --> 00:13:43,599
Wszystkie rodziny, nie tylko warszawskie, która Warszawa najbardziej ucierpiała w związku z tym powstaniem. Ale wszystkie rodziny się poszukiwały nawzajem.

77
00:13:43,600 --> 00:13:53,532
I mama moja mnie poszukiwała przez tó skrzynkę. Ale ponieważ myśmy mieli trudności z radiem tutaj, ze słuchaniem radia, audycji radiowych.

78
00:13:53,533 --> 00:14:09,132
No a trochę i tak ze swawoli, czasami nie słuchało się tych skrzynek poszukiwań, dlatego żeby nie nie spowodować: "ach, jest rodzina to wracam".

79
00:14:09,133 --> 00:14:21,399
W pewnym sensie myśmy odrea odrea odreagowywali na to, że byliśmy więźniami, a później myśmy pilnowali jeńców.

80
00:14:21,400 --> 00:14:37,432
Z tym że, od razu powiem, nie było żadnych takich reakcji odwetowych. Myśmy się.. nas traktowano jako żołnierzy, nosiliśmy godło polskie na na czapkach i na hełmach.

81
00:14:37,433 --> 00:14:47,732
Nosiliśmy nazwę "Poland" na ramieniu a więc nie mogliśmy się zachowywać, no tak jak się w stosunku do nas zachowywano.

82
00:14:47,733 --> 00:14:50,599
IV: Jak długo był Pan jeszcze po wojnie w Niemczech?

83
00:14:50,600 --> 00:14:59,199
JK: Ja wróciłem do Polski w poł.. w drugiej połowie czerwca 1946 roku.

84
00:14:59,200 --> 00:15:04,199
IV: Czy był Pan też w tych obozach dla tych jeńców?

85
00:15:04,200 --> 00:15:04,499
JK: Nie.

86
00:15:04,500 --> 00:15:08,766
IV: Czy w szpitalu wojskowym?

87
00:15:08,767 --> 00:15:10,332
JK: Nie. Nie.

88
00:15:10,333 --> 00:15:12,199
IV: Oprócz tego Auerbachu?

89
00:15:12,200 --> 00:15:14,799
JK: Tak, tak, tak.

90
00:15:14,800 --> 00:15:18,066
IV: Dlaczego wrócił Pan do Polski?

91
00:15:18,067 --> 00:15:31,799
JK: hmh... Ponieważ kiedy już się stabilizowało powoli stan po wojnie gdzie no yyy. już władze cywilne niemieckie już się tworzyły.

92
00:15:31,800 --> 00:15:45,399
Gdzie Amerykanie uznali, że już wystarczający czas minął na to żeby że tak powiem zweryfikować tych tych yyy żołnierzy i w ogóle jeńców wojennych.

93
00:15:45,400 --> 00:15:57,066
Uznali że nie ma potrzeby trzymać tych ludzi, bo nie było sensu nawet. Trzeba było też i Niemcy odbudowywać. Przecież też były zniszczone.

94
00:15:57,067 --> 00:16:02,999
No i musiało jakoś to państwo jakoś na siebie zarabiać, pozwalniało tych wszystkich jeńców.

95
00:16:03,000 --> 00:16:11,566
Natomiast tych, którzy zasługiwali na to, zostali osadzeni w więzieniach tak i jak później był proces norymberski.

96
00:16:11,567 --> 00:16:25,099
No i i do tych tych  już takiej wysokiej rangi więźniów hitlerowskich my już żeśmy dostępu nie mieli. To już armia amrykańska sama przejęła te sprawy.

97
00:16:25,100 --> 00:16:39,732
Wobec powyższego no byliśmy już na dobrą sprawę niepotrzebni do wyręczania żołnierzy amerykańskich w tych takich czynnościach dozo dozorujących.

98
00:16:39,733 --> 00:16:52,299
Zaproponowano nam Polakom, że owszem pozostaniemy jako wartownicy dajmy na to magazynów i innych rzeczy.

99
00:16:52,300 --> 00:16:59,566
Mieli do nas zaufanie, że że mogliśmy że tak powiem pilnować ich wojskowych magazynów, ale w formie cywilnej.

100
00:16:59,567 --> 00:17:11,932
Czyli mundury, które mieliśmy zielone, były to mundury z emblematami no godła polskiego i oznaką, że to są polskie oddziały.

101
00:17:11,933 --> 00:17:24,199
Zaproponowano nam, że przefarbują nam te mundury na granatowy kolor i że na hełmach takich.. ponieważ oni mieli te plastikowe takie hełmy, nie bojowe,

102
00:17:24,200 --> 00:17:36,366
tylko takie te ozdobne można powiedzieć. że na tych hełmach będzie otok biały i litery "CG", czyli Civilian Guard, cywilny wartownik.

103
00:17:36,367 --> 00:17:55,066
No ja, niestety to już dla mnie było zbyt poniżające, żyby stać się tutaj jakimś takim dozorcą amerykańskiej armii, zrezygnowałem z tego i w czerwcu wyjechałem do Polski.

104
00:17:55,067 --> 00:17:56,699
IV: Jak został Pan przyjęty w Polsce?

105
00:17:56,700 --> 00:18:11,766
JK: No przyjęty w Polsce zostałem najpierw to było w punkcie repatriacyjnym w Dziedzicach, gdzie każdy musiał przejść i zarejestrować się.

106
00:18:11,767 --> 00:18:27,332
Tam każdemu robiono zdjęcie, wypełniano taki dokument repatriacyjny, skąd wraca. No więc najpierw była rozmowa z ludźmi, którzy się zajmowali, dlaczego ja tak szybko nie wróciłem.

107
00:18:27,333 --> 00:18:42,299
Tylko że byłem tam tyle czasu. A ponieważ wracałem w mundurze amerykańskim, tylko bez oznak wojskowych, no to powiedziałem zresztą, nie przypuszczałem,

108
00:18:42,300 --> 00:18:49,699
że to mogło by być wykorzystane przeciwko mnie, że byłem w kompanii wartowniczej, że służyłem w kompanii wartowniczej.

109
00:18:49,700 --> 00:18:59,532
No i po tej rozmowie zostałem normalnie wypuszczony do do udania się w głąb kraju i do poszukiwania swojej rodziny.

110
00:18:59,533 --> 00:19:13,966
Raz tylko miałem kłopot, ponieważ moja rodzina zamieszkała na tzw. ziemiach odzyskanych, jak to się nazywało, czyli tereny,

111
00:19:13,967 --> 00:19:27,499
które zostały w Jałcie uznane za przejęte od państwa niemieckiego jako polskie prawda. I uznano to...

112
00:19:27,500 --> 00:19:37,566
I tam, na dobrą sprawę mnóstwo Warszawiaków szczególnie, którzy nie mieli gdzie wracać, ponieważ Warszawy nie było jako miasta.

113
00:19:37,567 --> 00:19:49,966
Wielkiej części, bo część się ostała. W ogromnej większości miasto było zniszczone do do do cna.

114
00:19:49,967 --> 00:19:51,932
IV: Jak Pan znalazł swoją rodzinę i jak Pan... (???)

115
00:19:51,933 --> 00:20:04,599
JK: No więc właśnie. No więc najpierw to się .. to się jeźd...jeździłem po wszystkich punktach znajomych byłej ro ro dalszej rodziny jakiś przyjaciół,

116
00:20:04,600 --> 00:20:19,832
dowiadywać się, czy ktoś przeżył czy ewentualnie gdzieś jest i tak dalej. No i trafiłem na Górnośląską ulicę, to jest na dolnym Mokotowie,

117
00:20:19,833 --> 00:20:34,999
gdzie mieszkała mojego taty siostra z mężem. I zapytałem się o właśnie o nią, czy oni tu mieszkają. A dozoroca budynku powiedział,

118
00:20:35,000 --> 00:20:46,099
nie proszę Pana, oni mieszkają na Pradze i podał mi adres. A jeszcze wracając do tego powrotu,  to ja wróciłem z takim kolegą,  który mieszkał w Siedlcach.

119
00:20:46,100 --> 00:20:53,332
I on mnie tam zo.. zatrzymałem się u niego a później dopiero dojeżdżałem do Warszawy poszukiwać rodzinę.

120
00:20:53,333 --> 00:21:03,832
Ale pierwszą moją bazą jak to się mówi, z której korzystałem to był przyjaciel ten mój właśnie kolega, który odnalazł swoją rodzinę.

121
00:21:03,833 --> 00:21:10,866
Oni nie byli wysiedleni, mieszkali stale w Siedlcach. I tam on mnie przyjm przy przyjął na razie na zamieszkanie.

122
00:21:10,867 --> 00:21:24,132
No wracając do tej Górnośląskiej powiedział mi adres, że mieszkają na Pradze na Konopackiej. No ja nie omieszjakąc udałem się pod ten adres.

123
00:21:24,133 --> 00:21:41,332
No i z wielkim stresem zapukałem do drzwi i otworzyła mi mojego ojca siostra. Oni mnie nie poznali. Bo ja byłem ciut mniejszy, ciut szczuplejszy.

124
00:21:41,333 --> 00:21:49,032
A tu wchodzi chłopak taki dosyć spodały, w mundurze jakimś prawda i nie poznali mnie.

125
00:21:49,033 --> 00:22:09,899
Ale zza pleców mojej cioci patrzę wychodzi moja mama. No i to było to przywitanie. Przepraszam bardzo {weint}.

126
00:22:09,900 --> 00:22:30,366
No a dlaczego moja mama tam była, bo przyjechała na parę dni. A ponieważ jak mama się starała i szukała ojca i mnie, no to musiała powiedzieć, gdzie mój tata pracował.

127
00:22:30,367 --> 00:22:44,599
Jak się władze dowiedziały, czy mój tata gdzie tata mój pracował, gdzei służył, to kazały kazali opuścić Warszawę, czyli po prostu deportacje.

128
00:22:44,600 --> 00:23:04,432
I pojechali do koło Myśliborza Dębno Lubuskie, takie miasteczko, ono nie było zniszczone zupełnie i po wysiedleniu tam stamtąd byłych mieszkańców niemieckich,

129
00:23:04,433 --> 00:23:13,299
te mieszkania, te domy były zasiedlane przez głównie przez wysiedleńców z kresów wschodnich,

130
00:23:13,300 --> 00:23:23,932
czyli kre.. czyli miejscowości tych, które przypadły później Ukrainie i Białorusi, czyli dawnej części Polski wschodniej.

131
00:23:23,933 --> 00:23:40,899
No i tam zamieszkała moja siostra ze swoim mężem, bo w międzyczasie wyszła za mąż. No i tam żeśmy dojechali i ja tam pracowałem rok czasu w fabryce jako robotnik.

132
00:23:40,900 --> 00:23:57,132
A później wróciłem do Warszawy. I dzięki przyja przyjaciołom, których powoli się odnajdywało, dzięki rodzinie, który którego syn został na moich oczach zabity w Powstaniu.

133
00:23:57,133 --> 00:24:10,566
I ja go chowałem, i pokazałem im, gdzie ten grób był, dostałem pracę. No i później wróciłem, pracowałem, chodziłem do szkoły, żeby dokończyć swoje wykształcenie.

134
00:24:10,567 --> 00:24:11,899
IV: (???)

135
00:24:11,900 --> 00:24:27,632
JK: A no to już nie poszedłem do.. ponieważ dwie klasy gimnazjum mechanicznego skończyłem, to później poszedłem do Handlówki. I i wykszatałciłem się na hadlowca, no.

136
00:24:27,633 --> 00:24:28,499
JK: {lächelt}.

137
00:24:28,500 --> 00:24:29,966
IV: Założył Pan rodzinę?

138
00:24:29,967 --> 00:24:44,199
JK: W 194... Kiedy już wróciłem do Warszawy z tego Dębna, odnalazłem mojej babci krewnego, który miał pod Warszawą taki drewniany dom.

139
00:24:44,200 --> 00:25:00,832
Taką, to był, to był, to był to była linia otwocka, która na której były różne sanatoria, to taka dzielnica podwarszawska miej miejscowości od Warszawy do Otwocka.

140
00:25:00,833 --> 00:25:12,366
Tam były sanatoria różne i tak dalej. I on miał tam taki dom yy letniskowy. I ja tam i on mnie zaproponował, żebym ja tam zamieszkał.

141
00:25:12,367 --> 00:25:23,499
To się mie miejscowość Radość się nazywała i ta ta miejscowość teraz jest włączona do miasta stołecznego Warszawy do ??? bo przedtem tego nie było.

142
00:25:23,500 --> 00:25:40,999
Ona była taką miejscowością podwarszawską. No i tam zawsze przechodząc do pociągu do pracy, był taki sklepik spożywczy, w którym pracowała taka młoda dziewczyna.

143
00:25:41,000 --> 00:25:54,166
I kiedyś wracając dosyć późno z pracy chciałem coś kupić, wszedłem do tego sklepu. I ta młoda dziewczyna: A Pan skąd, a to?

144
00:25:54,167 --> 00:26:03,832
I taka nawiązała się rozmowa między nami, która trwała do 4.00 rano. Ona z tamtej strony lady, a ja z tej i żeśmy rozmawiali o swoich rodzinach.

145
00:26:03,833 --> 00:26:17,499
Co się okazało? że ona mając 14 lat straciła mat yy ojca. A mając 15 lat straciła w wyniku woj działań wojennych właśnie na terenie tam podwarszawskim.

146
00:26:17,500 --> 00:26:29,366
Kiedy Rosjanie następowali na Warszawę, padł pocisk i odłamek jej mamę jej matkę zabił. I ona została sama z bratem, który miał 8 lat.

147
00:26:29,367 --> 00:26:39,332
No i nawiązaliśmy bliski taki ze sobą taką przyjaźń. No i z tego powstała nasze małżeństwo powstało.

148
00:26:39,333 --> 00:26:47,999
Ożeniłem się w 1949 roku, a więc ona kończyła w październiku 20 lat a ja w lutym kończyłem 20 lat.

149
00:26:48,000 --> 00:26:58,732
Także, żeśmy zaraz po ukończeniu 20-tu lat w 1949 roku w sierpniu stanęli na ślubnym kobiercu.

150
00:26:58,733 --> 00:27:11,366
W 1951 roku urodził się mój starszy syn Leszek, a w 1953 roku urodził się mój młodszy syn Wojciech, no..

151
00:27:11,367 --> 00:27:15,832
IV: W jakim zawodzie Pan pracował?

152
00:27:15,833 --> 00:27:29,132
JK: Ja pracowałem w zawodzie handlowca, tzn. nie prowadziłem, nie byłem w biurze. Najpierw to pracowałem po prostu w budownictwie.

153
00:27:29,133 --> 00:27:35,932
Ponieważ najwięcej zatrudnienia można było uzyskać w budownictwie. Ponieważ Warszawa się odbudowywała.

154
00:27:35,933 --> 00:27:43,966
I ja pracowałem w takim przedsiębiorstwie, które budowało elektrownie. Przedsiębiorstwo.. Warszawskie Przedsiębiorstwo Budowy Elektrowni.

155
00:27:43,967 --> 00:27:55,599
I w Polsce żeśmy budowali i ja pracowałem w zaopatrzeniu, jako zaopatrzeniowniec w różne towary. A później przeszedłem do handlu.

156
00:27:55,600 --> 00:28:07,499
Ponieważ otwierano nowy dom towarowy w Warszawie, to zgłosiłem się tam do pracy. No a później już prowadziłem sklepy sportowe.

157
00:28:07,500 --> 00:28:18,466
Wyspecjalizowałem się w prowadzeniu sprzedaży sport sportowych artykułów. No i prowadziłem już duże sklepy sportowe i łowieckie.

158
00:28:18,467 --> 00:28:31,399
IV: Kiedy zaczął Pan się zajmować powiedzmy tą tematyką obozową? Czy w ogóle zaczął się Pan zajmować tą tematyką i co było powodem (???)

159
00:28:31,400 --> 00:28:35,499
Czy rozmawiał Pan z rodziną na ten temat, czy rozmawiał Pan z żoną na ten temat?

160
00:28:35,500 --> 00:28:51,666
JK: Oczywiście życiorys, cały życiorys mój moja żona znała doskonale. Staram się zachować książki czy pamiątki, które mówią o o o obozach koncentracyjnych.

161
00:28:51,667 --> 00:29:00,899
I także rodzina jest zorientowana w tym, gdzie ja byłem w czasie okupacji i co robiłem i tak dalej.

162
00:29:00,900 --> 00:29:17,899
No i zacząłem udzielać się trochę społecznie, bo zaczęły powstawać różne organizacje. Pierwsza organizacja, do której wstąpiłem, to była organizacja zrzeszająca młodocianych żołnierzy.

163
00:29:17,900 --> 00:29:33,832
Nazwano tą organizację.. ponieważ przyjmowano tam młodych ludzi, którzy jako chłopcy czy dziewczęta byli w armii, więc niezależnie od tego, w jakiej armii.

164
00:29:33,833 --> 00:29:47,266
To byli tacy, którzy ze Wschodu szli z pierwszą i drugą armią Wojska Polskiego. Byli tacy, którzy należeli do organizacji podziemnych, bojowych.

165
00:29:47,267 --> 00:29:57,332
Takich jak AK czy NSZ czy WIN. No i byli tacy, którzy od Andersa, ponieważ ogromna ilość dzieci.

166
00:29:57,333 --> 00:30:13,599
Generał Sikorski wywalczył to, że że z Rosji zostali w porozumieniu posko-radzieckim zostały zwolnione z obozów i przez Irak tam, do Anglii i do Palestyny

167
00:30:13,600 --> 00:30:25,566
ta rzesza Polaków została, która została wywieziona na tereny dalekowschodnie w Rosji, została prze przetransportowana właśnie do tych krajów.

168
00:30:25,567 --> 00:30:38,566
No i ci młodzi chłopcy spontanicznie wstępowali do Armii Andersa. No i ta i i ci młodzi chłopcy zrzeszyli się w tzw. organizacji Synów Pułku.

169
00:30:38,567 --> 00:30:48,499
Ponieważ ci..nie było moż nie nazwano nie można było ich inaczej nazwać, tylko że to byli  synowie tych żołnierzy.

170
00:30:48,500 --> 00:31:02,066
No i tak to powstała organizacja, środowisko synów Pułku zrzeszające mło młodych ludzi, którzy nie ukończyli 16-go roku życia a brali udział w czynnej walce zbrojnej.

171
00:31:02,067 --> 00:31:10,499
A następnie powstała w 1946 roku powstała Organizacja Związek Byłych Więźniów Obozów Koncentracyjnych.

172
00:31:10,500 --> 00:31:11,699
IV: W którym roku?

173
00:31:11,700 --> 00:31:15,132
JK: W 1946 roku.

174
00:31:15,133 --> 00:31:19,233
IV: (???)